Marsda wagt Ýerdäkiden has çalt geçýär, astronomlar sagatlary deňeşdirip gördüler

  • 06.08.2025 16:19
  • 6.1k+

Marsda wagt Ýerdäkiden has çalt geçýär, ol ortaça günde 477 mikrosekunt tapawut berýär. Bu barada astronomlar Arxiv.org-da ýakynda çap edilen makalada gürrüň berdiler.

Astronomlar Gyzyl planetada boljak geljekki koloniýa üçin Mars üçin utgaşdyrylan wagtyny girizmegi teklip etdiler.
Alymlar wagtyň akymynyň dartyş güýjüne we hereketiň tizligine baglydygyny düşündirdiler. Dartyş güýji we hereket näçe çalt bolsa, wagt şonça haýal geçýär. Bu kanunalaýyklyk ýüz ýyldan gowrak ozal Albert Eýnşteýn tarapyndan Umumy degişlilik nazaryýetinde beýan edilipdi. Muny 1971-nji ýylda uçardaky we Ýerdäki atom sagatlaryny deňeşdirmek netijesinde synag arkaly tassyklandy. Sagat 10 kilometr belentlikde birnäçe nanosekunt çalt işledi, Halkara kosmos stansiýasynda bolsa wagt ondanam çalt geçdi.
Marsda wagt has çalt geçýär, sebäbi ol ýerde dartyş güýji Ýeriňkiden 0,38 tapawutly. Günüň dartyş güýji we oňa çenli aralyk hem möhümdir: Mars Günden aňyrda, bu onuň ýerli wagtynyň akymyny çaltlaşdyrýar. Mundan başga-da, Marsyň orbitasy tegelek däl, şonuň üçin hem Günüň dartyş güýjüniň derejesi ýylyň dowamynda üýtgäp durýar.
Mars orbitada Ýerden has haýal hereket edýär - sagatda 107 müň kilometr bolmagyň deregine, 86 müň kilometre deňdir. Bu kinematiki haýallaşma sebäpli wagtyň akymyna täsir edýär.
Şeýle hem barlag wagtynda Ýerdäki we Aýdaky sagatlary deňeşdirdiler: Aýda wagt Ýerdäkiden günde 6 mikrosekunt öňde durýar.
Bu tapawutlar ujypsyz hem  bolsa, kosmonawtika üçin möhümdir - uçuşlar, aragatnaşyk we nawigasiýa hasaplanylanda, hatda bir sekundyň bölekleri hem göz öňünde tutulýar. 2024-nji ýylda Halkara Astronomiýa Bileleşigi Aýyň utgaşdyrylan wagtyny girizmegi teklip etdi. Indi alymlar geljekki planetaara missiýalaryny sinhronlamak üçin şuňa meňzeş Mars wagtyny döretmegiň zerurdygyna ynanýarlar.


düýn 11:02
2.8k+

Alymlar birnäçe ösümlikleriň rak keseline garşy täsiriniň bardygyny tassykladylar

Yrakly, hindistanly we russiýaly alymlar Hytaýyň halk lukmançylygynda ulanylýan birnäçe ösümlikden alnan maddalary barladylar we olaryň iň azyndan sekizsinde rak keseline garşy täsirleriň bardygyny subut etdiler...

düýn 10:52
1.1k+

Mýanmada molýuskalaryň iki täze görnüşi tapyldy

Halkara alymlar topary Mýanmada süýji suwda ýaşaýan korbikul (Corbicula) tohumyna degişli molýuskalaryň iki täze görnüşini we sferokorbikul (Sphaerocorbicula) atly täze kiçi tohumy ýüze çykardylar. Şeýlelikde, tohumyň doly klassifikasiýasy täzeden anyklandy...

27.10.2025 16:42
5.9k+

Türkmenistanly okuwçylar Panamada geçiriljek «Robotlaryň olimpiadasyna» ugradylar

Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...

27.10.2025 00:07
4.1k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...