Birwagtlar Ýerde pil ýaly äpet leniwesler bolupdyr. Olary ýok eden zat howanyň üýtgemegi däl

  • 05.06.2025 15:50
  • 10k+

Takmynan, mundan 15 müň ýyl ozal Amerikada Megatherium atly ägirt uly leniwesler ýaşap geçipdir. Ululygy Aziýa pilleriniňki ýaly bolan bu süýdemdirijiler agaçlaryň ýapraklary bilen iýmitlenipdir, olary özleriniň çeýe dilleri bilen ýolup alypdyrlar. «Science» žurnalynda çap edilen täze barlagyň netijelerine görä, olaryň ýitip gitmegi howanyň üýtgemegi bilen däl-de, adamlaryň işjeňligi bilen baglanyşykly bolupdyr. Bu barada «Science Alert» ýazýar.

Alymlar 403 sany leniwesiň galyndylaryndan alnan DNK-lary seljeripdir. Netijede, olar bu haýwanlaryň soňky 35 million ýylyň dowamyndaky ewolýusiýasyny görkezýän nesil daragtyny düzüpdirler. Şonuň netijesinde-de, leniwesleriň ululygynyň olaryň ýaşaýyş gurşawyna görä üýtgändigi ýüze çykaryldy.
Megatherium ozal dünýäde ýaşap geçen 100-den gowrak (häzirki wagtda bary-ýogy alty görnüşi bar) leniwes görnüşiniň biridi. Tebigy taryh muzeýiniň paleontology Reýçel Narduççiniň sözlerine görä, bu gadymy haýwanlar grizli aýylaryna meňzäpdir, ýöne olardan birnäçe esse uly bolupdyr.
Thalassocnus ýaly käbir görnüşler bolsa, galyň gapyrgalary we deňiz otlaryny iýmek üçin uzyn tumşuklary bilen suwdaky ýaşaýşa uýgunlaşypdyr. Käbirleriniň derilerinde bolsa, galkana meňzeş osteodermler bolupdyr.


Gadymy leniwesler häzirki döwürde ýaşaýan nesilleri ýaly hemişe ýalta we haýal bolmandyr. Olar agaçlaryň şahalary üçin gaty agyr bolansoň, köplenç, ýerde gezipdirler. Olaryň metabolizmi hem çalt bolupdyr.

Wagtyň geçmegi bilen, leniwesler agaçda ýaşamaga şeýle bir uýgunlaşypdyr welin, olaryň bedeniniň ýokarky bölegi örän güýçli ösüpdir. Hatda olaryň içegeleri hem başaşak asylyp ýaşamaga şeýle bir uýgunlaşypdyr welin, tezeklemek üçin aşak düşenlerinde indi janlaryny howp astyna salýarlar. Olar aşa haýallapdyr, ýöne bu olaryň diri galmagy üçin zerur bolupdyr.
Alymlar leniwesleriň görnüşleriniň köpüsiniň ýok bolmagyny howanyň üýtgemegi bilen däl-de, adamlaryň peýda bolmagy bilen baglanyşdyrýarlar. Äpetligi olary ýyrtyjy haýwanlardan gorasa-da, leniwesler adamlaryň awlanmagy üçin aňsat nyşana öwrülipdir. Adamlaryň Amerika gelmegi bilen, olaryň sany tiz azalyp başlapdyr.
Diňe agaçlara ýuwaşlyk bilen, ses-sedasyz çykyp, adamlaryň baryp bilmejek ýerlerinde bolanlar diri galmagy başarypdyr.


düýn 06:27
3.9k+

Hytaýda arynyň beýnisini dolandyrmagy öwrendiler. Ol diýleni 90% ýerine ýetirýär

Pekin tehnologiýa institutynyň alymlary beýnä täsir edýän dolandyryjy arkaly dolandyryp bolýan dünýäde ilkinji kiborg aryny döretdi. Bu barada South China Morning Post neşiri habar berýär. Enjamyň agramy 74 milligram bolup, bu arylaryň göterýän şireli haltasynyň agramyndan hem azdyr...

düýn 06:16
2.1k+

Alymlar bagry göçürmezden bejermek üçin sütün öýjüklerini döretdiler

Ýewropaly molekulýar biologlar organyň dokumalaryna netijeli ýapyşýan we çynlakaý zeper ýetmelerde onuň regenerasiýasyny çaltlaşdyrýan bagyr sütün  öýjükleriniň ösdürilip ýetişdirilişini işläp taýýarladylar. Bu açyş sirrozyň agyr görnüşlerinde bagyr transplantasiýasyna alternatiwa bolup biler diýip, Birmingem uniwersitetiniň metbugat gullugy habar berdi...

14.07.2025 17:12
7.5k+

Aşgazany ösümlikden doly, taryhda ilkinji ot iýýän pterozawr tapyldy

Paleontologlar taryhda ilkinji gezek aşgazanynda ösümlik iýmitiniň galyndylary bolan pterozawryň galyndylaryny tapdylar. Bu açyş agzalan uçýan süýrenijileriň käbir görnüşleriniň ot iýiji bolandygynyň ilkinji göni subutnamasydyr...

14.07.2025 10:44
2.2k+

Paleontologlar gadymy süýdemdirijiniň täze görnüşini açdy. Ol 143 mln ýyl ozal ýaşapdyr

Paleontologlar dügür dişlileriň toparyndan mezozoý süýdemdirijisiniň täze nesline we görnüşine häsiýetnama berdi. Onuň dişleriniň daşa öwrülen galyndylary Beýik Britaniýada tapyldy. Takmynan, 143 mln ýyl ozal ýaşan bu jandar Novaculadon mirabilis adyny aldy diýlip, Proceedings of the Geologists’ Association žurnalynda habar berilýär...