Tagtabitler şäherleriň peýda bolmagy bilen 8000 ýyl ozal ýaýrapdyr

  • 02.06.2025 13:51
  • 10k+

Düşek tagtabitleri 100 million ýyl mundan ozal, adamlar peýda bolmanka ýüze çykypdyr. Olar dinozawrlary ýok eden betbagtçylykdan aman galypdyrlar we uzak wagtlap näbelli haýwanlaryň gany bilen iýmitlenipdirler. Soňra ýarganatlaryň we irki adamlaryň bedeninde parazitlik edip başlapdyrlar.

Halkara entomologlar we biologlar topary bu görnüşiň ölman galmagynda hojaýyny saýlamagyň möhüm rol oýnandygyny anykladylar.
Biology Letters žurnalynda çap edilen barlagda soňky buz eýýamynda tagtabitleriň ýok bolup gitmek howpy astynda bolandygy aýdylýar, ýöne olaryň adamlary saýlan bölegi ilkinji şäherlerde adamlar üýşüp ýaşap başlandan soň, gysga wagtyň içinde sanyny ep-esli artdyrdy. Barlagçylaryň pikirine görä, düşek tagtabitleri şäher gurşawynda ilkinji peýda bolan zyýanly mör-möjekler bolup biler.
Çehiýada alymlar 19 tagtabitiň DNK-syny öwrendiler: olaryň dokuzysy adam ýaşaýan jaýlardan we on sanysy ýarganatlaryň ýaşaýan ýerlerinden. Genetiki derňew takmynan 45 müň ýyl ozal iki toparyň hem sanynyň bir döwür azalandygyny görkezdi. Emma adamlaryň arasynda ýaşaýan tagtabitlerden tapawutlylykda, olaryň ýarganatlaryň arasynda ýaşaýan bölegi azalmagyny dowam etdirýär. Takmynan 12 000 ýyl ozal adamçy tagtabitleriň sany deňleşip, 8000 ýyl töweregi ozal ep-esli artypdyr.
Bu döwür adamlaryň oturymly durmuş şertlerine we oba hojalygyna geçmegi bilen gabat gelýär. Tagtabitler adamlaryň üýşüp ýaşaýan ilkinji oturymly ýerlerinde iň gowy şertlere eýe bolupdyrlar.


04.06.2025 15:21
1.1k+

Barlaglar döredijilik sapaklarynyň çagalaryň sözleýiş ukybyny gowulandyrýandygyny görkezdi

Russiýanyň Witus Bering adyndaky Kamçatka döwlet uniwersitetiniň barlagçylary döredijilik taslamalarynyň sözleýişinde bozulmalary bolan mekdebe çenli ýaşly çagalaryň bu ukybyny gowulandyrmaga kömek edýändigini subut etdiler...

03.06.2025 21:02
9.6k+

Argentinadaky gazuw-agtaryş işlerinde «garynja adamyň» galyndylary tapyldy

Argentinanyň Katamarka prowinsiýasynyň San-Fernando şäherinde gurluşyk işleri alnyp barylýan wagty, işçiler içinde adam galyndylary bolan iki sany jaýlama urnasyny tapdylar. Olaryň birinde şekili örän uzyn bolan kelleçanak hem bardy...

03.06.2025 21:00
3.7k+

Siriýada 4500 ýyllyk gadymy çaga oýnawaçlary tapyldy

Daniýanyň Milli muzeýinden arheologlar 1930-njy ýyllarda Siriýanyň Hama şäherinden tapylan käbir keramika bölekleriniň, aslynda, çagalaryň şaňňyrdy oýnawaçlary bolandygyny ýüze çykardy. 4500 ýyl ozal bäbekler bu şakyrdawuklar bilen oýnapdyr...

03.06.2025 17:00
5.1k+

Gwatemalada ýaşy tas 3 müň ýyl bolan gadymy maýýa şäheriniň harabalygy tapyldy

Arheologlar Gwatemalada ýaşy tas üç müň ýyl bolan gadymy maýýa şäheri Los-Abuelosyň harabalygyny tapdy. Bu barada ýurduň Medeniýet ministrligine salgylanyp, The Guardian habar berýär. Şäher ýurduň demirgazygyndaky El-Peten departamentinde, meşhur binagärlik toplumy Uahaktundan 21 km uzaklykda ýerleşýär...