Tagtabitler şäherleriň peýda bolmagy bilen 8000 ýyl ozal ýaýrapdyr

  • 02.06.2025 13:51
  • 11k+

Düşek tagtabitleri 100 million ýyl mundan ozal, adamlar peýda bolmanka ýüze çykypdyr. Olar dinozawrlary ýok eden betbagtçylykdan aman galypdyrlar we uzak wagtlap näbelli haýwanlaryň gany bilen iýmitlenipdirler. Soňra ýarganatlaryň we irki adamlaryň bedeninde parazitlik edip başlapdyrlar.

Halkara entomologlar we biologlar topary bu görnüşiň ölman galmagynda hojaýyny saýlamagyň möhüm rol oýnandygyny anykladylar.
Biology Letters žurnalynda çap edilen barlagda soňky buz eýýamynda tagtabitleriň ýok bolup gitmek howpy astynda bolandygy aýdylýar, ýöne olaryň adamlary saýlan bölegi ilkinji şäherlerde adamlar üýşüp ýaşap başlandan soň, gysga wagtyň içinde sanyny ep-esli artdyrdy. Barlagçylaryň pikirine görä, düşek tagtabitleri şäher gurşawynda ilkinji peýda bolan zyýanly mör-möjekler bolup biler.
Çehiýada alymlar 19 tagtabitiň DNK-syny öwrendiler: olaryň dokuzysy adam ýaşaýan jaýlardan we on sanysy ýarganatlaryň ýaşaýan ýerlerinden. Genetiki derňew takmynan 45 müň ýyl ozal iki toparyň hem sanynyň bir döwür azalandygyny görkezdi. Emma adamlaryň arasynda ýaşaýan tagtabitlerden tapawutlylykda, olaryň ýarganatlaryň arasynda ýaşaýan bölegi azalmagyny dowam etdirýär. Takmynan 12 000 ýyl ozal adamçy tagtabitleriň sany deňleşip, 8000 ýyl töweregi ozal ep-esli artypdyr.
Bu döwür adamlaryň oturymly durmuş şertlerine we oba hojalygyna geçmegi bilen gabat gelýär. Tagtabitler adamlaryň üýşüp ýaşaýan ilkinji oturymly ýerlerinde iň gowy şertlere eýe bolupdyrlar.


22.06.2025 11:49
6.8k+

Hytaýda seýilgähdäki abatlaýyş işleri wagtynda hazynadan doly gadymy aramgähler tapyldy

Žiçžao şäher okrugynda (Şandun welaýaty, Hytaý) seýilgähdäki abatlaýyş işleri wagtynda arheologlar üç gadymy aramgähiň üstünden bardy. Bu barada Hytaýyň jemgyýetçilik ylymlary akademiýasynyň Arheologiýa institutyna salgylanyp, Independent habar berýär...

17.06.2025 13:01
9.4k+

Ortaýer deňzinde 2570 m çuňlukdan XVI asyra degişli adaty bolmadyk ýükli gämi tapyldy

Fransuz arheologlary Ortaýer deňzinde 2570 metr çuňlukdan XVI asyrda gark bolan söwda gämisini tapdylar. Medeniýet ministrliginiň Suwasty arheologiýa bölüminiň müdiri Arno Şomas bu Fransiýanyň territorial suwlarynda gämi heläkçiligi hasaba alnan iň çuň ýerdir diýip, habar berdi...

16.06.2025 13:25
2.2k+

Burunda işdäniň gözegçiligine täsir edýän reseptorlar tapyldy

Ýewropaly neýrofiziologlar burnuň ys alyş epiteliýsinde iýmitiň ysyny alanda doýmak duýgusyny güýçlendirýän reseptorlaryň aýratyn kategoriýasyny tapdylar. Garramagyň biologiýasy instituty (Germaniýa) bu neýronlarda bökdençligiň ýüze çykmagy artykmaç iýmeklige we semremeklige getirip biljekdigini ýüze çykardy...

11.06.2025 13:31
4k+

Nematod gurçuklarynyň syýahat etmek üçin “janly diň” guruşlary ilkinji gezek wideo alyndy

Maks Plank Jemgyýetiniň Haýwanlaryň özüni alyp barşy institutynyň we Konstans uniwersitetiniň alymlary ýabany tebigatda ilkinji gezek nematodlaryň adaty bolmadyk hereketini hasaba aldylar. Bu gurçuklar wertikal “janly diňler” görnüşinde düzülip, golaýyndan geçýän mör-möjekleriň bedeninde “ýapyşyp” ondan-oňa geçýärler...