Astronomlar ilkinji gezek Ýerden 155 ýagtylyk ýyly uzaklykda kristallaşan suw buzuny tapdylar

  • 19.05.2025 17:55
  • 3.6k+

Astronomlar onlarça ýyl bäri doňan suwuň diňe bir Gün ulgamynda däl, eýsem onuň daşyndaky ýerlerde hem bolup biljekdigini çaklap gelýärdiler. Indi bolsa «Jeýms Uebb» teleskobynyň kömegi bilen ilkinji gös-göni subutnama alyndy – kristallaşan suw buzy «HD 181327» atly ýyldyzyň daşyndaky galyndy diskinde ýüze çykaryldy. Bu öz görnüşindäki ilkinji açyş boldy.

Agzalan disk tozandan we ownuk doňan jisimlerden ybarat bolup, Günden birneme agyr we has gyzgyn hasaplanýan ýyldyzyň daşyndan aýlanýar. «HD 181327» atly ýyldyz, takmynan, 23 million ýyl ýaşyndadyr.

«Uebb“ diňe bir suw buzuny däl, eýsem Saturnyň halkalarynda we Gün ulgamymyzyň Koýper guşagyndaky doňan jisimlerde-de duş gelýän kristallaşan suw buzuny ýüze çykardy» — diýip, täze makalanyň awtorlaryndan, Baltimordaky Jons Hopkins uniwersitetiniň işgäri Çen Se aýtdy.

Bu pikiri gözlegiň awtordaşy Kristin Çen hem tassyklaýar.

«25 ýyl mundan ozal aspirant wagtym, ylmy ýolbaşçym maňa galyndy disklerinde buzuň bolmalydygyny aýdypdy, ýöne Uebbe çenli beýle synaglary geçirmäge ýeterlik gurallarymyz ýokdy» — diýip, ol gürrüň berdi.

Buzuň iň köp mukdary ýyldyzdan uzakda, diskiň has sowuk böleginde ýüze çykaryldy. Tersine, ýyldyza golaý ýerlerde bolsa, buz ýok diýen ýalydy. Bu ýagdaý ultramelewşe şöhlelenmäniň täsirinde buzlaryň bugarmagy bilen baglanyşykly bolup biler. Şeýle-de, ähtimal, buz teleskoba görünmeýän gaýaly jisimleriň içinde hem gizlenip biler.
Suw buzlary ýaş ýyldyzlaryň daşyndaky disklerde örän möhüm komponent bolup durýar. Ägirt uly planetalaryň emele gelmegine täsir edýärler, şeýle-de olar kometa we asteroid ýaly jisimler arkaly doly emele gelen planetalara hem daşalyp bilner. Bu açyş alymlara şeýle prosesleriň beýleki planetar ulgamlarda nähili geçýändigini öwrenmäge mümkinçilik berýär.

«Suw buzlary planetalaryň emele gelmegine goşant goşýar. Buzly materiallar, ahyrynda, şuňa meňzeş ulgamlarda birnäçe ýüz million ýylyň dowamynda emele gelýän Ýer görnüşli planetalara „ýetirilibem“ bilinýär» — diýip, Se belleýär.

Bu barada geçirilen gözlegiň netijeleri «Nature» žurnalynda çap edildi.


26.07.2025 18:29
8.7k+

Alymlar Stounhenj daşlaryny adamlaryň daşandygyny tassykladylar

Aberistuit uniwersitetiniň ylmy gözlegçileri Stounhenji emele getirýän daşlaryň bäş müň ýyldan gowrak ozal adamlar tarapyndan daşalandygyny subut etdi. Bu barada geçirilen ylmy barlaga salgylanyp, Daily Mail habar berýär...

26.07.2025 11:59
2.3k+

NASA we Hindistan Ýere syn ediş hemralaryndan iň gymmatlarynyň birini uçurmaga taýynlanýar

30-njy iýulda ABŞ-nyň Milli aeronawtika we kosmos giňişliginiň barlaglary dolandyryş gullugy (NASA) we Hindi kosmos barlaglary guramasy (ISRO) tarapyndan işlenip düzülen NISAR Ýere gözegçilik hemrasyny (NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar) uçurmak meýilleşdirilýär...

26.07.2025 11:55
3.8k+

Günorta Koreýa 2045-nji ýyla çenli Aýda öz bazasyny gurar

Günorta Koreýa 2045-nji ýyla çenli  Aýda öz bazasynyň gurluşygyny tamamlamagy meýilleşdirýär. Aeroskosmos tehnikasy boýunça Döwlet koreý edarasy (KASA) degişli meýilnamany Tejondaky Koreýanyň Milli gözleg gaznasynda geçirilen ýygnakda hödürledi diýip, The Korea Times habar berýär...

24.07.2025 10:31
3.1k+

Perm ülkesinde Ýerdäki iň gadymylara degişli jandarlaryň yzlary tapyldy

Russiýanyň Perm ülkesinde suwuň yza çekilmegi üýtgeşik paleontologiki açyşlara getirdi. Şirokowskiý suw howdanynyň kenarynda Ýeriň ýüzünde 550 mln ýyldan gowrak ozal ýaşap geçen gadymy köp öýjükli organizmleriň yzlary tapyldy...