Astronomlar ilkinji gezek Ýerden 155 ýagtylyk ýyly uzaklykda kristallaşan suw buzuny tapdylar

  • 19.05.2025 17:55
  • 3.7k+

Astronomlar onlarça ýyl bäri doňan suwuň diňe bir Gün ulgamynda däl, eýsem onuň daşyndaky ýerlerde hem bolup biljekdigini çaklap gelýärdiler. Indi bolsa «Jeýms Uebb» teleskobynyň kömegi bilen ilkinji gös-göni subutnama alyndy – kristallaşan suw buzy «HD 181327» atly ýyldyzyň daşyndaky galyndy diskinde ýüze çykaryldy. Bu öz görnüşindäki ilkinji açyş boldy.

Agzalan disk tozandan we ownuk doňan jisimlerden ybarat bolup, Günden birneme agyr we has gyzgyn hasaplanýan ýyldyzyň daşyndan aýlanýar. «HD 181327» atly ýyldyz, takmynan, 23 million ýyl ýaşyndadyr.

«Uebb“ diňe bir suw buzuny däl, eýsem Saturnyň halkalarynda we Gün ulgamymyzyň Koýper guşagyndaky doňan jisimlerde-de duş gelýän kristallaşan suw buzuny ýüze çykardy» — diýip, täze makalanyň awtorlaryndan, Baltimordaky Jons Hopkins uniwersitetiniň işgäri Çen Se aýtdy.

Bu pikiri gözlegiň awtordaşy Kristin Çen hem tassyklaýar.

«25 ýyl mundan ozal aspirant wagtym, ylmy ýolbaşçym maňa galyndy disklerinde buzuň bolmalydygyny aýdypdy, ýöne Uebbe çenli beýle synaglary geçirmäge ýeterlik gurallarymyz ýokdy» — diýip, ol gürrüň berdi.

Buzuň iň köp mukdary ýyldyzdan uzakda, diskiň has sowuk böleginde ýüze çykaryldy. Tersine, ýyldyza golaý ýerlerde bolsa, buz ýok diýen ýalydy. Bu ýagdaý ultramelewşe şöhlelenmäniň täsirinde buzlaryň bugarmagy bilen baglanyşykly bolup biler. Şeýle-de, ähtimal, buz teleskoba görünmeýän gaýaly jisimleriň içinde hem gizlenip biler.
Suw buzlary ýaş ýyldyzlaryň daşyndaky disklerde örän möhüm komponent bolup durýar. Ägirt uly planetalaryň emele gelmegine täsir edýärler, şeýle-de olar kometa we asteroid ýaly jisimler arkaly doly emele gelen planetalara hem daşalyp bilner. Bu açyş alymlara şeýle prosesleriň beýleki planetar ulgamlarda nähili geçýändigini öwrenmäge mümkinçilik berýär.

«Suw buzlary planetalaryň emele gelmegine goşant goşýar. Buzly materiallar, ahyrynda, şuňa meňzeş ulgamlarda birnäçe ýüz million ýylyň dowamynda emele gelýän Ýer görnüşli planetalara „ýetirilibem“ bilinýär» — diýip, Se belleýär.

Bu barada geçirilen gözlegiň netijeleri «Nature» žurnalynda çap edildi.


27.10.2025 16:42
5.6k+

Türkmenistanly okuwçylar Panamada geçiriljek «Robotlaryň olimpiadasyna» ugradylar

Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...

27.10.2025 00:07
3.9k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...

25.10.2025 15:42
5.9k+

Gara tomzaklar maslyk bilen iýmitlenmekligi 37 million ýyl ozal özleşdiripdir

Takmynan, 37 million ýyl ozal Argentinanyň Patagon peslikleri giň otluklar bilen örtülen bolup, bu ýer gylyç dişli torbalylaryň, äpet guşlaryň hem-de tapirlere we atlara meňzeş uly ot iýiji haýwanlaryň ýaşaýan mekany bolupdyr...

25.10.2025 14:32
2.2k+

«Sanly çözgüt–2025» bäsleşiginiň saýlama tapgyry başlandy

Türkmenistanyň Aragatnaşyk ministrliginde IT-tehnologiýalaryny, emeli aňy we robot tehnikasyny ösdürmäge gönükdirilen innowasion bäsleşik — «Sanly çözgüt–2025» boýunça saýlama tapgyry geçirilýär. Bäsleşik ýedi ugurda geçiriler: emeli aň robot tehnika we awtomatlaşdyrma «akylly» oba hojalyk tehnologiýalary akylly şäher konsepsiýalary sanly lukmançylyk elektron bilim hyzmatlar ulgamynyň sanlylaşdyrylmagy ...