"Ylymlaryň Oskary": 3 mln dollar möçberinde Breakthrough Prize baýragy GLP-1 gormonyny tapan alymlara berildi

  • 08.04.2025 22:30
  • 3.5k+

Süýji keseline we semizlige garşy ýörgünli dermanlar üçin esas bolan - GLP-1 gormonyny tapandyklary we öwrenendikleri üçin alymlar toparyna 3 million dollar möçberinde abraýly Breakthrough Prize ylmy baýragy berildi. Bu baýragy köplenç "Ylymlar dünýäsiniň Oskary" diýip hem atlandyrýarlar.

GLP-1 iýmit kabul edilenden soň içegelerde öndürilýär, insuliniň işlenip çykarylmagyny kadalaşdyrýar, iýmit siňdirişi haýalladýar we beýnä doklugyň signalyny ýollaýar. Ozempic we Wegovy dermanlarynyň esasynda şu häsiýetler ýatýar.
Baýragy Ýens Holst, Deniel Druker, Joel Habener, Lotte Knudsen we Swetiana Moýsow dagy aldy. 1980-nji ýyllarda hut şu alymlar gormonyň işdäni kemeldýän we gandaky şekeriň derejesini kadalaşdyrýan mehanizmlerini öwrenip başladylar.

"Duýdansyz şunuň ýaly habar alsaň, diýseň ýakymly we tolgundyryjy" - diýip, Kopengagen uniwersitetiniň professory Holst bu täzelige teswir berdi.

Ozempic we Wegovy horlanmagyň serişdeleri hökmünde meşhurlyk gazandylar. Häzirki wagtda bular garaşlylygy, demensiýany we ýürek kesellerini bejermekde ulanmak üçin hem öwrenilýär.
Dermanlaryň zyýanly täsirleri hem ýok däl. 2025-nji ýylda geçirilen uly barlag olaryň onlarça keseller bilen kesellemekligiň töwekgelçiligini azaldyp, emma beýlekileriň döremeginiň ähtimallygyny ýokarlandyryp biljekdigini görkezdi.
Alymlar häzirki wagtda bejergä täzeçe çemeleşmegiň üstünde işleýärler – olar GLP-1-i bedeniň özüne bölüp çykartmak isleýärler.

"Semizlik birgiden howply gaýra üzülmeler bilen baglanyşykly. Esasy zat, bu birleşmeler arkaly olaryň öňüni saglyga zyýan ýetmänkä alyp bileris" – diýip, Holst belleýär.


29.06.2025 13:27
5.6k+

Ýantar daşynda ýaşy 40 million ýyla golaý bolan gadymy tarakan tapyldy

Kaliningraddaky “Ýantar kombinatynda” (RF-niň “Rosteh” döwlet korporasiýasyna degişli) 35–40 million ýyl mundan ozalky döwre degişli gadymy ýabany tarakan saklanýan täsin ýantar daşy tapyldy. Bu seýrek duş gelýän inklýuziýa 2-nji awgustda Moskwada geçiriljek AmberForum’25 halkara forumynyň çäklerinde guraljak täsin ýantarlar auksionynda esasy lotlaryň biri bolar...

29.06.2025 13:10
5.1k+

Gaýtadan işlenen plastik gormonal ulgam üçin zyýanly bolup çykdy

Plastik çökgünligine çözgüt gözläp, köp ýurtlar soňky onlarça ýylyň dowamynda plastikleri gaýtadan işlemäge aýratyn üns berdiler. Emma täze barlaglar bu usulyň hem howpsuz däldigini görkezýär. Nemes alymlarynyň geçiren ylmy işi Journal of Hazardous Materials žurnalynda neşir edilip, gaýtadan işlenen plastigiň janly organizmlere ýaramaz täsir ýetirip bilýändigini görkezdi...

26.06.2025 14:32
6.8k+

Plastik galyndylardan parasetamol öndürmegiň usuly tapyldy

Edinburg uniwersitetinden professor Stiwen Uollesiň ýolbaşçylygyndaky alymlar topary plastik galyndylarynyň derman öndürmek üçin ulanylyp bilinjekdigini kesgitlediler. Bu barada Nature žurnalyndaky barlaga salgylanýan The Guardian ýazýar...

24.06.2025 13:34
2.7k+

Awstraliýaly kebeleklerde ugruny ýyldyzlara görä kesgitlemek ukyby ýüze çykaryldy

Awstraliýaly bogong kebelekleri ( Agrotis infusa ) ýyldyzlardan we Ýeriň magnit meýdanyndan ugur alyp, müň kilometre çenli aralygy geçmäge ukyply. Bu Awstraliýanyň Milli uniwersitetiniň, Günorta Awstraliýa uniwersitetiniň we beýleki barlag merkezleriniň hünärmenleriniň gelen netijesidir...