Alymlar ýer gabygynyň jikme-jik kompýuter modelini döretdiler

  • 05.04.2025 18:05
  • 3.8k+

Awstraliýanyň we Ýewropanyň geohimikleri Ýeriň başdaky gabygynyň düzümi boýunça häzirki zaman litosferasyna meňzeş bolandygyny anykladylar. Bu açyş tektoniki plitalar peýda bolandan soň ýeriň astynda ep-esli üýtgeşmeleriň bolandygy baradaky nazary pikirlere ters gelýär diýip, Markuori uniwersitetiniň metbugat gullugyna salgylanýan TASS ýazýar.

"Uzak wagtlap alymlar häzirki zaman ýer gabygynyň häsiýetli himiki we izotop aýratynlyklary tektoniki plitalar emele gelip, Ýeriň üstüniň we astynyň arasynda jynslaryň aýlawy başlandan soň peýda bolupdyr diýip hasaplaýardylar. Biz bu alamatlar toplumynyň planetanyň başdaky gabygy üçin hem häsiýetli bolandygyny, munuň ähli bar bolan nazary pikirleri şübhe astynda goýýandygyny görkezdik” – diýip, barlagyň awtorlaryndan biri professor Saýmon Terner mälim etdi.

Soňky ýyllarda Kanadada, Awstraliýada we Braziliýada Ýer dörän dessine emele gelen iň gadymy jynslar ýüze çykaryldy. Olaryň düzüminde niobiý we tantal az. Bu elementleriň mukdary tektonikanyň döremegi bilen azalýar. Bu litosfera plitalary planeta dörän badyna peýda bolupdyr diýip çaklamaga sebäp berdi. Emma bu çaklamanyň gönüden-göni subutnamasy ýokdy.
Bu meseläni anyklamak üçin alymlar irki Ýeriň ýer gabygynyň himiki we izotop düzümini göz öňünde tutýan jikme-jik kompýuter modelini döretdiler. Hasaplamalar onuň arheý eýýamynyň gadymy jynslaryna däl-de, häzirki zaman yklym jynslaryna meňzeşdigini görkezdi.
Barlagçylar planetanyň adaty himiki düzüminiň litosfera plitalary we jynslaryň aýlawy peýda bolandan soň düýpli üýtgeşmä sezewar bolmandyr diýip hasaplaýarlar.
Bu ýer astynda tektoniki prosesleriň ir başlandygynyň köp subutnamalaryny şübhe astynda goýýar we planetanyň başdaky gabygynda suwuň uly mukdarynyň bolandygyny görkezýär diýip, geohimikler netije çykarýarlar.


şu gün 10:53
798

«Inoue» teleskoby Günüň fotosferasyny öň görlüp-eşidilmedik jikme-jiklikde görkezdi

«Inoue» teleskoby Günüň fotosferasynyň häzire çenli düşürilen iň jikme-jik suratlaryny aldy we ilkinji gezek, takmynan, 20 kilometrlik inçe magnit zolaklaryny görkezmegi başardy. Bu zolaklar Günüň granullarynyň – konweksion öýjükleriň diwarlary boýunça uzalyp gidýär...

düýn 12:07
5k+

Serdar Berdimuhamedow ýaşlaryň arasynda ylmy işler boýunça geçirilen bäsleşigiň ýeňijilerini gutlady

Pre­zi­den­t Ser­dar Berdimuhamedow Türk­me­nis­ta­nyň ýaş­la­ry­ny yl­my iş­ler bo­ýun­ça ge­çi­ri­len bäs­le­şik­de ga­za­nan uly üs­tün­lik­le­ri­ bi­len gut­la­dy. Döwlet Baştutanynyň belleýşi ýaly, bi­lim...

11.06.2025 14:44
10k+

Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetinde innowasiýalara bagyşlanan halkara maslahat geçirildi

11-nji iýunda Türkmenistanyň Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetinde «Innowasiýalar, parahatçylyk, durnukly ösüş» atly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi. Halkara ylmy-amaly maslahata dünýäniň...

11.06.2025 13:14
3k+

Alymlar syrly we seýrek Uinston Red göwheriniň syryny açdylar

Alymlar dünýäde iň seýrek we syrly göwherleriň biri, agramy 2,33 karat bolan Uinston Red göwheriniň ilkinji barlagyny geçirdiler. Bu iş Gems & Gemology žurnalynda çap edildi diýip, IFLScience habar berýär. Uinston Red göwheri özboluşly gyzyl reňki bilen tapawutlanýar...