Janly öýjükler maglumatlary öň çaklanylandan milliardlarça esse çalt işleýär

  • 04.04.2025 16:17
  • 1.8k+

Waşington şäherindäki (ABŞ) Goward uniwersitetiniň Kwant biologiýa laboratoriýasynyň müdiri, fizik-teoretik Filip Kurian janly organizmleriň maglumatlary öň çaklanylandan milliardlarça esse çalt işleýändigini anyklady. Bu barada «Science» žurnalynda çap edilen makalada aýdylýar.

Täze ylmy gözleg öýjükleriň içindäki beloklaryň kwant ýokary şöhle ýaýradyş (quantum superradiance) täsirinden peýdalanýandygyny görkezýär. Bu täsir olara sekuntda 1012-1013 gezek iş geçirmäge mümkinçilik berýär. Deňeşdirsek, adaty biohimiki prosesler, meselem, ion akymlary, sekuntda iň ýokary 103 gezek iş geçirip bilýär.
Bu prosesde esasy rol triptofan aminokislotasyna degişli. Ol ultramelewşe şöhläni siňdirýär we ony başga tolkun uzynlygynda gaýtadan şöhlelendirýär. Mikroturbajyklar ýa-da amiloid fibriller ýaly gurluşlaryň içindäki triptofan molekulalary bilelikde işläp, kwant täsirlerini döredýärler.

«Biz janly organizmleriň hasaplaýyş ukyplaryny diňe klassyky prosesleri göz öňünde tutup, aşa pes çaklapdyk» — diýip, Kurian aýtdy.

Onuň belläp geçmegine görä, bu kwant täsirleri adaty otag temperaturasynda işleýär. Emeli kwant kompýuterleriniň gaty güýçli sowadyş talap edýändigini göz öňünde tutsak, janly ulgamlaryň öz kwant proseslerini daşky zyýanlardan gorap bilýänligi uly tapawut bolup durýar.
Kurian şeýle-de Ýeriň taryhyndaky ähli janly organizmleriň umumy hasaplaýyş kuwwatyny synlanýan Älemiň kuwwaty bilen deňeşdirip boljakdygyny öňe sürýär. Bu «uglerod hasaplamalarynda» esasan bakteriýalar, kömelekler we ösümlikler uly rol oýnaýar, sebäbi olar haýwanlardan has uzak wagt bäri ýaşap gelýärler.

«Fizikanyň kanunlary emeli aň we kwant kompýuterlerini çäklendirýär, emma biz Älemiň düzümini öwrenip, onuň taryhyna öz goşandymyzy goşup bileris» — diýip, Kurian nygtady.

Bu açyş alymlaryň, şol sanda Massaçusets tehnologiýa institutynyň professory Set Lloýdyň ünsüni özüne çekdi. Ol kwant hasaplamalarynyň öňbaşçylaryndan biri hasaplanylýar.

«Janly ulgamlaryň ýerine ýetirýän hasaplamalary, emeli ulgamlaryňkydan has güýçlüdir» — diýip, ol belledi.

Bu gözleg biologiýa, lukmançylyk, astrobiologiýa we adaty temperaturada işleýän kwant tehnologiýalaryň ösüşine uly täsir edip biler.


şu gün 12:10
1.5k+

Zebra balyklary alymlara adamda eşidişi nädip dikeltmelidigine düşünmäge kömek edýär

Amerikaly biologlar sesleriň kabul edilişine jogapkär duýgur öýjükleriň dikeldilmegine gözegçilik edýän genleri tapdylar. Bu adamlarda kerrewligi we kerligi bejermegiň usullaryny işläp düzmäge kömek edip biler diýip, Stouers lukmançylyk barlag institutynyň (SIMR) metbugat gullugy habar berdi...

düýn 14:28
2k+

Turşudan süýjä: Hytaýda kömürturşy gazyny şekere öwürmegi öwrendiler

Hytaýyň Ylymlar akademiýasynyň Týanszin senagat biotehnologiýa institutynyň alymlary kömürturşy gazyny çylşyrymly uglewodlara netijeli öwürmegiň usulyny işläp taýýarladylar. CO₂-ni üýtgetmegiň netijesinde olara fruktoza, glýukoza, amiloza, amilopektin we azyk hem himiki senagatda ulanmak üçin ýaramly bolan beýleki birleşmeleri almak başardýar...

16.07.2025 06:27
4.9k+

Hytaýda arynyň beýnisini dolandyrmagy öwrendiler. Ol diýleni 90% ýerine ýetirýär

Pekin tehnologiýa institutynyň alymlary beýnä täsir edýän dolandyryjy arkaly dolandyryp bolýan dünýäde ilkinji kiborg aryny döretdi. Bu barada South China Morning Post neşiri habar berýär. Enjamyň agramy 74 milligram bolup, bu arylaryň göterýän şireli haltasynyň agramyndan hem azdyr...

16.07.2025 06:16
2.6k+

Alymlar bagry göçürmezden bejermek üçin sütün öýjüklerini döretdiler

Ýewropaly molekulýar biologlar organyň dokumalaryna netijeli ýapyşýan we çynlakaý zeper ýetmelerde onuň regenerasiýasyny çaltlaşdyrýan bagyr sütün  öýjükleriniň ösdürilip ýetişdirilişini işläp taýýarladylar. Bu açyş sirrozyň agyr görnüşlerinde bagyr transplantasiýasyna alternatiwa bolup biler diýip, Birmingem uniwersitetiniň metbugat gullugy habar berdi...