Janly öýjükler maglumatlary öň çaklanylandan milliardlarça esse çalt işleýär

  • 04.04.2025 16:17
  • 1.8k+

Waşington şäherindäki (ABŞ) Goward uniwersitetiniň Kwant biologiýa laboratoriýasynyň müdiri, fizik-teoretik Filip Kurian janly organizmleriň maglumatlary öň çaklanylandan milliardlarça esse çalt işleýändigini anyklady. Bu barada «Science» žurnalynda çap edilen makalada aýdylýar.

Täze ylmy gözleg öýjükleriň içindäki beloklaryň kwant ýokary şöhle ýaýradyş (quantum superradiance) täsirinden peýdalanýandygyny görkezýär. Bu täsir olara sekuntda 1012-1013 gezek iş geçirmäge mümkinçilik berýär. Deňeşdirsek, adaty biohimiki prosesler, meselem, ion akymlary, sekuntda iň ýokary 103 gezek iş geçirip bilýär.
Bu prosesde esasy rol triptofan aminokislotasyna degişli. Ol ultramelewşe şöhläni siňdirýär we ony başga tolkun uzynlygynda gaýtadan şöhlelendirýär. Mikroturbajyklar ýa-da amiloid fibriller ýaly gurluşlaryň içindäki triptofan molekulalary bilelikde işläp, kwant täsirlerini döredýärler.

«Biz janly organizmleriň hasaplaýyş ukyplaryny diňe klassyky prosesleri göz öňünde tutup, aşa pes çaklapdyk» — diýip, Kurian aýtdy.

Onuň belläp geçmegine görä, bu kwant täsirleri adaty otag temperaturasynda işleýär. Emeli kwant kompýuterleriniň gaty güýçli sowadyş talap edýändigini göz öňünde tutsak, janly ulgamlaryň öz kwant proseslerini daşky zyýanlardan gorap bilýänligi uly tapawut bolup durýar.
Kurian şeýle-de Ýeriň taryhyndaky ähli janly organizmleriň umumy hasaplaýyş kuwwatyny synlanýan Älemiň kuwwaty bilen deňeşdirip boljakdygyny öňe sürýär. Bu «uglerod hasaplamalarynda» esasan bakteriýalar, kömelekler we ösümlikler uly rol oýnaýar, sebäbi olar haýwanlardan has uzak wagt bäri ýaşap gelýärler.

«Fizikanyň kanunlary emeli aň we kwant kompýuterlerini çäklendirýär, emma biz Älemiň düzümini öwrenip, onuň taryhyna öz goşandymyzy goşup bileris» — diýip, Kurian nygtady.

Bu açyş alymlaryň, şol sanda Massaçusets tehnologiýa institutynyň professory Set Lloýdyň ünsüni özüne çekdi. Ol kwant hasaplamalarynyň öňbaşçylaryndan biri hasaplanylýar.

«Janly ulgamlaryň ýerine ýetirýän hasaplamalary, emeli ulgamlaryňkydan has güýçlüdir» — diýip, ol belledi.

Bu gözleg biologiýa, lukmançylyk, astrobiologiýa we adaty temperaturada işleýän kwant tehnologiýalaryň ösüşine uly täsir edip biler.


şu gün 14:36
7k+

Antarktidanyň buzlarynyň astyndan gelen adaty bolmadyk signallar alymlary geň galdyrdy

Pensilwaniýa uniwersitetinden gözlegçileriň ýolbaşçylygyndaky halkara alymlar topary Antarktidada adaty bolmadyk radiosignallary ýüze çykardy. Bu signallar buz bilen örtülen yklymyň üstündäki howa şarlaryna ornaşdyrylan Antarctic Impulsive Transient Antenna (ANITA) detektory tarapyndan ýazga alyndy...

şu gün 14:32
3.2k+

Hytaý ýertitremesiniň alamatlaryny gije-gündizleýin öwrenmek üçin hemra uçurdy

Hytaý ýurduň demirgazyk-günbataryndaky Szýusýuan kosmos merkezinden CSES-2 (China Seismo-Electromagnetic Satellite-2) hemrasyny üstünlikli uçurdy. Apparat orbita Long March 2D (“Beýik ýöriş-2D”) raketasy bilen uçuryldy diýip Space News habar berýär...

düýn 10:30
1.2k+

Russiýa Alsgeýmer keselini irki döwründe anyklamagyň täze usulyny patentledi

Permiň milli barlag politehniki uniwersitetiniň (PNIPU) barlagçylary Alsgeýmer keselini irki döwründe anyklamagyň täze usulyny patentlediler. Bu barada uniwersitetiň metbugat gullugyna salgylanýan TASS habar berdi...

16.06.2025 13:32
11k+

Ekspedisiýa Hazar deňzinde adanyň peýda bolandygyny tassyklady, ýöne oňa düşlemek başa barmady

Alymlar Hazar deňziniň demirgazygynda täze adanyň peýda bolandygyny öz gözleri bilen görüp tassykladylar, emma häzirlikçe ol ýere düşläp bolmady diýip, Live Science habar berýär. Hazar deňzi Ýewropa bilen Aziýanyň serhedinde ýerleşip, takmynan, 371 000 inedördül kilometr meýdany tutýan “dünýäniň iň uly ýapyk suw howdany”...