Süýji suwda ýaşaýan jandarlaryň dörtden bir bölegine ýitip gitmek howpy abanýar

  • 16.01.2025 15:49
  • 6.6k+

Tebigaty goramagyň halkara bileleşiginiň (IUCN) ýolbaşçylygyndaky alymlar derýalarda, köllerde we beýleki süýji suw howdanlarynda ýaşaýan janly-jandarlaryň ýagdaýyny ilkinji gezek giňişleýin öwrendiler. Netijeler aladaly – ekologiki ýagdaýlar sebäpli şol görnüşleriň, takmynan, 24%-i ýok bolmak howpy bilen ýüzbe-ýüz.

Nature žurnalynda çap edilen makalada aýdylmagyna görä, barlaglar 23 müň dürli görnüşi öz içine alýar.
Krizisiň esasy sebäpleri hökmünde alymlar şulary belleýärler:

  • suw howdanlarynyň hapalanmagy;
  • bentleriň gurulmagy;
  • senagat we oba hojalygy üçin aşa köp suw ulanylmagy;
  • ýeriň ulanylyşynyň üýtgemegi;
  • zyýanly görnüşleriň köpelmegi we keselleriň ýaýramagy.

Süýji suwlar Ýeriň üstki meýdanynyň 1%-den az bölegini tutýar, emma bize belli bolan janly-jandarlaryň görnüşleriniň 10%-den gowragy üçin ýaşaýyş çeşmesini üpjün edýär. Şoňa görä-de, olar tebigatyň dürlüligini gorap saklamakda möhüm orna eýe bolup durýar.
Alymlar bu ekosistemalary goramak üçin gyssagly çäreleri görmegiň zerurdygyny aýdýarlar. Olar suwlaryň hilini gowulandyrmagy, tebigy baýlyklary ulanmagy düzgünleşdirmegi we zyýanly görnüşler bilen göreşmegi teklip edýärler.

«Geljek nesiller üçin, bu özboluşly dünýäni gorap saklamak üçin biz gyssagly hereket etmeli» diýip, barlagyň awtorlary bellediler.


düýn 18:54
1.2k+

Kaliforniýadaky gurakçylyk 2025-nji ýylda badam hasylynyň azalmagyna getirer

2025-nji ýylda badam hasyly Kaliforniýadaky gurakçylyk sebäpli ep-esli azalar, çünki bu ýerde badamyň global möçberiniň, takmynan, 80%-i ösdürilip ýetişdirilýär diýip, The Telegraph ýazýar. Ýagdaý köp ýurtlarda çörekçileri we süýjülik öndürijileri adaty reseptlere gaýtadan seretmäge mejbur eder...

15.08.2025 12:43
6.9k+

ABŞ-da öýüň üçegini deşen meteoritiň ýaşy Ýerden 20 million ýyl uly bolup çykdy

“Makdono meteoriti” adyny alan kosmos daşy iýun aýynda ABŞ-nyň Jorjiýa ştatynyň Makdono şäherindäki bir öýüň üçegini deşdi. Jorjiýa uniwersitetinden planetar geolog Skott Harris bu materialy öwrendi we meteoritiň takmynan 4,56 milliard ýyl ozal emele gelendigini kesgitledi...

02.08.2025 17:26
9.9k+

2025-nji ýylyň iýul aýy Aşgabatda howa gözegçilikleriniň taryhynda dördünji iň yssy aý boldy

2025-nji ýylyň iýul aýy Aşgabatda howanyň gyzgynlyk derejesiniň ýokary galmagy boýunça dördünji aý hökmünde hasaba alyndy — bu bolsa 1891-nji ýyldan bäri alnyp barylýan meteorologik gözegçilikleriň taryhynda rekord görkeziji boldy...

02.08.2025 07:41
12k+

“Tomus, güýz, gyş, zibil...” Alymlar täze möwsümleriň dörändigini öňe sürýär

Londonyň ykdysadyýet mekdebiniň we Beýik Britaniýadaky Ýork uniwersitetiniň alymlary adamzat işiniň Ýeriň tebigy sazlaşygyny düýpgöter üýtgedendigini aýdýar. Bu hem täze möwsümleriň – “tüsse” we “zibil” möwsüminiň peýda bolmagyna getirdi diýip, ylmy gözlege salgylanyp, Live Science habar berýär...