Süýji suwda ýaşaýan jandarlaryň dörtden bir bölegine ýitip gitmek howpy abanýar

  • 16.01.2025 15:49
  • 6.5k+

Tebigaty goramagyň halkara bileleşiginiň (IUCN) ýolbaşçylygyndaky alymlar derýalarda, köllerde we beýleki süýji suw howdanlarynda ýaşaýan janly-jandarlaryň ýagdaýyny ilkinji gezek giňişleýin öwrendiler. Netijeler aladaly – ekologiki ýagdaýlar sebäpli şol görnüşleriň, takmynan, 24%-i ýok bolmak howpy bilen ýüzbe-ýüz.

Nature žurnalynda çap edilen makalada aýdylmagyna görä, barlaglar 23 müň dürli görnüşi öz içine alýar.
Krizisiň esasy sebäpleri hökmünde alymlar şulary belleýärler:

  • suw howdanlarynyň hapalanmagy;
  • bentleriň gurulmagy;
  • senagat we oba hojalygy üçin aşa köp suw ulanylmagy;
  • ýeriň ulanylyşynyň üýtgemegi;
  • zyýanly görnüşleriň köpelmegi we keselleriň ýaýramagy.

Süýji suwlar Ýeriň üstki meýdanynyň 1%-den az bölegini tutýar, emma bize belli bolan janly-jandarlaryň görnüşleriniň 10%-den gowragy üçin ýaşaýyş çeşmesini üpjün edýär. Şoňa görä-de, olar tebigatyň dürlüligini gorap saklamakda möhüm orna eýe bolup durýar.
Alymlar bu ekosistemalary goramak üçin gyssagly çäreleri görmegiň zerurdygyny aýdýarlar. Olar suwlaryň hilini gowulandyrmagy, tebigy baýlyklary ulanmagy düzgünleşdirmegi we zyýanly görnüşler bilen göreşmegi teklip edýärler.

«Geljek nesiller üçin, bu özboluşly dünýäni gorap saklamak üçin biz gyssagly hereket etmeli» diýip, barlagyň awtorlary bellediler.


16.06.2025 14:19
7k+

2025-nji ýylyň maý aýy umman gözegçiliginiň taryhynda ikinji iň yssy aý boldy

2025-nji ýylyň maý aýynda dünýä ummanynyň üstüniň ortaça temperaturasy 20,79 gradus boldy – bu gözegçiligiň taryhynda ikinji iň ýokary görkezijidir diýip, Ýewropanyň Copernicus gullugy habar berýär. 2024-nji ýylyň maý aýynda goýlan rekord dereje bu görkezijiden bary-ýogy 0,14 gradus ýokarydy...

07.06.2025 12:21
14k+

Türkmen alymlary Derweze gaz krateriniň alawlamasyny peseltmegi başardylar

Garagum sährasyndaky Derweze gaz krateriniň ýanmagynyň depgini üç esse azaldy. Bu barada «Türkmengaz» döwlet konserniniň Tebigy gaz ylmy-barlag institutynyň barlaghanasynyň müdiri Irina Lurýewa habar berdi. "Krateriň tertipsiz ýanmagynyň ýygjamlygy 2023-nji ýylyň awgust aýy bilen deňeşdirilende üç esseden gowrak azaldy...

02.06.2025 08:09
4.6k+

Buzluklaryň möçberi 50 ýylda 9 trillion tonna azaldy

1975-nji ýyldan bäri alnyp barylýan gözegçilikleriň dowamynda, buzluklaryň umumy möçberi 9 trillion tonnadan hem köp azaldy. Bu barada Bütindünýä meteorologiýa guramasynyň wekili Kler Nullis Ženewada geçirilen metbugat ýygnagynda habar berdi...

01.06.2025 19:18
6.7k+

Ýeriň ilatynyň tas ýarysy bir aýa barabar goşmaça yssy howany başdan geçirdi

ABŞ-nyň Nýu-Jersi ştatynda ýerleşýän «Climate Central» garaşsyz ylmy-barlag toparynyň hasabatyna görä, soňky bir ýylyň dowamynda Ýeriň ilatynyň tas ýarysy aşa yssy howalaryň uzaga çekmegi bilen ýüzbe-ýüz bolupdyr...