Alymlar kofeniň ilki dörän ýerini tapdylar. Arabika 350-600 müň ýyl ozal Ýemende peýda bolupdyr

  • 18.04.2024 14:07
  • 8.8k+

Genetikler dünýäde kofeniň meşhur görnüşi bolan arabikanyň 350-600 müň ýyl ozal Ýer ýüzünde peýda bolandygyny anykladylar. Bu barada Buffalo şäherindäki Amerikan uniwersitetiniň metbugat gullugyna salgylanýan TASS habar berýär.

Bu açyş iki görnüşli kofe agajynyň gibridi bolan arabikanyň doly genomyny kesgitlemek arkaly mümkin boldy.
Halkara genetikler topary arabikanyň ösdürilip ýetişdirilýän 39 görnüşiniň, Gündogar Afrikada ösýän 17 ýabany garyndaş-görnüşiniň DNK-syny seljerdi we 1737-nji ýylda şwesiýaly alym Karl Linneý tarapyndan kofe agaçlarynyň ilkinji ylmy beýanynyň genini dikeltdi.
Olaryň deňeşdirme seljermesi arabikany döreden çaknyşmanyň adam gatnaşmazdan ýüze çykandygyny görkezdi. Bu kofe agaçlarynyň gibrid görnüşiniň ösdürilip ýetişdirilmeginden has öň we, hatda Homo sapiens peýda bolmanka ýüze çykandygyny aňladýar.
Şeýle hem alymlar arabikanyň häzirki zaman görnüşleriniň ata-babalarynyň başda Efiopiýada däl-de, eýsem Ýemende we Bab-el-Mandeb bogazynyň Afrika kenarlarynda ösendigini anykladylar.

 “Bu umuman XVII asyryň hindi ýyl ýazgyçylarynyň kofeniň Hindistana nädip getirilendigi we onuň bütin dünýäde ýaýramagy barada beýan edenlerine gabat gelýär” diýip, gözlegçiler bellediler.

Bu agzalan gözlegler arabikanyň howanyň üýtgemegine has çydamly täze görnüşleriniň seçgisi üçin möhüm ähmiýete eýedir.


düýn 14:13
5.4k+

Müsürde ýitirilen gadymy Imet şäheri tapyldy: ol ýerde birwagtlar köp gatly jaýlar bolupdyr

Arheologlar Müsüriň gadymy Tanis şäherinden 10 km uzaklykda, Nil deltasynyň golaýynda ýitirilen Imet şäheriniň üstüni açdy. Gazuw-agtaryş işleri Mançester uniwersitetinden Müsüri öwrenýän alym Niki Nilseniň ýolbaşçylygynda geçirildi diýip, Daily Mail habar berýär...

04.07.2025 18:32
4.8k+

Uelsiň paýtagtynda şäher seýilgähiniň aşagyndan bürünç asyrynyň mazary tapyldy

Britaniýanyň Kardiff şäherindäki Trelaý seýilgähiniň aşagyndan meýletinçi  arheologlar bürünç eýýamynyň mazaryny tapdylar. Tapyndylar takmynan b.e. öňki 1500-nji ýylda gurlan tegelek jaýyň gapdalyndan tapyldy. Bu bina bu ýerden iki ýyl ozal gazylyp tapylypdy...

04.07.2025 18:30
2.7k+

Şweýsariýada geljekdäki ýitgileriň öňüni almak üçin mikrob saklaýjy enjam döredilýär

Şweýsariýada Microbiota Vault Initiative - mikrob dürlüligini goramak üçin “mikrobiologik gämi” taslamasy durmuşa geçirilýär. Alymlary geljekde köp möhüm bakteriýalaryň adam bedeninden ýok bolup gitmeginiň mümkindigi alada goýýar...

04.07.2025 18:28
3.1k+

Alymlar howadan agyz suwuny alýan “gabarçakly örtük” döretdiler

Massaçusets Tehnologiýa institutynyň (MIT) alymlary aşa gurak şertlerde-de, mysal üçin Sahara çölünde ýa-da Ölüm jülgesinde (ABŞ-da ýerleşýär)  howadan agyz suwuny alyp bilýän enjamy döretdiler diýip, Live Science ýazýar...