Iň gadymy parazit: 99 million ýyllyk ýantarda lenta gurçugy tapyldy

  • 05.04.2024 12:56
  • 9.6k+

Naked Science neşiriniň habaryna görä, paleontologlar Mýanmada tapylan 99 million ýyllyk ýantar daşyndan gurçugyň galyndylarynyň bardygyny ýüze çykardylar.

Geologiýa žurnalynda beýan edilen bu tapyndy lenta gurçugy diýlip atlandyrylýan sestodlaryň irki ewolýusiýasyna düşünmek üçin has gymmatlydyr. Olaryň iň azyndan iki hojaýyny öz içine alýan çylşyrymly durmuş aýlawy bar. Bu parazitleriň tapylan galyndylary dokumalarynyň ýumşakdygy we ýaşaýan ýerleriniň gizlinligi sebäpli gaty seýrek duş gelinýär. Lenta gurçugynyň iň gadymy tapyndy galyndylary permiýa döwrüniň akulasynyň koprolitinde tapylan ýumurtgadyr.
Uzynlygy 9,81 mm we ini 0,16 mm bolan parazitiň murty Mýanmanyň demirgazygyndaky kaçin ýa-da birma ýantarynda tapyldy. Saklanyp galan bölekler onuň Trypanorhyncha-yň (dörttumşuklylaryň) wekilidigine şaýatlyk edýär, olaryň deňiz oňurgasyzlarynyň we balyklaryň bedeninde parazit bolup ýaşaýandygyny, ýetişen döwründe bolsa akulalaryň we skatlaryň aşgazanlarynda we içegelerinde ýaşaýandygyny görkezýär.
Alymlar hojaýynyň, ýagny, megerem plastina žabraly balygyň, güýçli tolkunlar bilen ýa-da tupan wagtynda kenara zyňlyp, lenta gurçugynyň şepbigiň içine düşendigine ynanýarlar. Soňra balygy ýerdäki ýyrtyjynyň, meselem, dinozawryň tutan bolmagy mümkin. Ol awuny dişläp otyrka, parazitiň murty döwlüp gaçyp, şepbige ýapyşan we 99 million ýyl şol ýerde saklanan bolsa gerek.
Lenta gurçugynyň murtundan başga-da, ýantarda paporotnikleriň trihomlary, mör-möjegiň nimfasy we çäge däneleri hem tapyldy. Munuň özi şepbigiň gatamasynyň kenarda bolup geçendigini aňladýar.
Birma ýantarynda ýüze çykarylan galyndy görnüşleriniň sany 1000-den geçdi. Şepbige ýelmeşen ilkinji mör-möjekler barada XX asyryň başynda beýan edilipdi. Birnäçe ýyl mundan ozal Mýanmaryň demirgazygyndan tapylan ýantar nusgasynda çagalaryny goraýan, bedeni bilen ýumurtgalaryny örten urkaçy möýüň galyndylary tapylypdy.


21.11.2025 23:19
5.7k+

Awstraliýada 55 mln ýyl ozal ýaşan krokodilleriň ýumurtgalarynyň bölekleri tapyldy

Awstraliýanyň gündogaryndaky Murgon şäherinde krokodilleriň ýitip giden toparynyň ýumurtgalarynyň ýurtda iň gadymy bölekleri tapyldy. Tapyndy alymlara bu haýwanlara we olaryň ýaşaýyş gurşawyna has gowy düşünmäge mümkinçilik berer diýip, Täze Günorta Uels uniwersiteti habar berýär...

20.11.2025 11:50
3.7k+

Alymlar ilkinji gezek 40 müň ýyllyk mamontyň RNK-syny açyklap başardylar

Halkara alymlar topary Ýakut mamontlarynyň galyndylaryndan ilkinji gezek matrisa RNK (mRNK) molekulalaryny alyp, açyklamagy başardylar. Bu molekulalar, öýjükleriň beloklary döretmek üçin ulanýan genleriň işleýän göçürmeleridir...

19.11.2025 13:32
3.5k+

Emeli aňly robotlaryň ählisi adam üçin howpsuzlyk synagyndan geçip bilmediler

Uly dil modelleri (UDM) arkaly dolandyrylýan robotlar diskriminasiýa meýillidigini we adamlara fiziki zyýan ýetirip biljek hereketleri makullamaga çalşandygyny görkezdiler. London Korollyk kollejiniň we Karnegi-Mellon uniwersitetiniň alymlary bilelikdäki gözlegleriniň netijesinde şeýle netijä geldiler...

19.11.2025 13:14
3.2k+

Russiýaly alymlar 60-dan gowrak näbelli wirusy ýüze çykardylar

Rospotrebnadzoryň "Wektor" atly ylmy merkeziniň alymlary Russiýada ozal öwrenilmedik 60-dan gowrak wirusy anykladylar. Bu barada RIA "Nowosti" habar berdi. Gözleg üçin nusgalar ýurduň 50 sebitinden gelip gowşupdyr...