Iň gadymy parazit: 99 million ýyllyk ýantarda lenta gurçugy tapyldy

  • 05.04.2024 12:56
  • 9.6k+

Naked Science neşiriniň habaryna görä, paleontologlar Mýanmada tapylan 99 million ýyllyk ýantar daşyndan gurçugyň galyndylarynyň bardygyny ýüze çykardylar.

Geologiýa žurnalynda beýan edilen bu tapyndy lenta gurçugy diýlip atlandyrylýan sestodlaryň irki ewolýusiýasyna düşünmek üçin has gymmatlydyr. Olaryň iň azyndan iki hojaýyny öz içine alýan çylşyrymly durmuş aýlawy bar. Bu parazitleriň tapylan galyndylary dokumalarynyň ýumşakdygy we ýaşaýan ýerleriniň gizlinligi sebäpli gaty seýrek duş gelinýär. Lenta gurçugynyň iň gadymy tapyndy galyndylary permiýa döwrüniň akulasynyň koprolitinde tapylan ýumurtgadyr.
Uzynlygy 9,81 mm we ini 0,16 mm bolan parazitiň murty Mýanmanyň demirgazygyndaky kaçin ýa-da birma ýantarynda tapyldy. Saklanyp galan bölekler onuň Trypanorhyncha-yň (dörttumşuklylaryň) wekilidigine şaýatlyk edýär, olaryň deňiz oňurgasyzlarynyň we balyklaryň bedeninde parazit bolup ýaşaýandygyny, ýetişen döwründe bolsa akulalaryň we skatlaryň aşgazanlarynda we içegelerinde ýaşaýandygyny görkezýär.
Alymlar hojaýynyň, ýagny, megerem plastina žabraly balygyň, güýçli tolkunlar bilen ýa-da tupan wagtynda kenara zyňlyp, lenta gurçugynyň şepbigiň içine düşendigine ynanýarlar. Soňra balygy ýerdäki ýyrtyjynyň, meselem, dinozawryň tutan bolmagy mümkin. Ol awuny dişläp otyrka, parazitiň murty döwlüp gaçyp, şepbige ýapyşan we 99 million ýyl şol ýerde saklanan bolsa gerek.
Lenta gurçugynyň murtundan başga-da, ýantarda paporotnikleriň trihomlary, mör-möjegiň nimfasy we çäge däneleri hem tapyldy. Munuň özi şepbigiň gatamasynyň kenarda bolup geçendigini aňladýar.
Birma ýantarynda ýüze çykarylan galyndy görnüşleriniň sany 1000-den geçdi. Şepbige ýelmeşen ilkinji mör-möjekler barada XX asyryň başynda beýan edilipdi. Birnäçe ýyl mundan ozal Mýanmaryň demirgazygyndan tapylan ýantar nusgasynda çagalaryny goraýan, bedeni bilen ýumurtgalaryny örten urkaçy möýüň galyndylary tapylypdy.


düýn 11:53
3.7k+

Alymlar Atlantika ummanynda mega ýertitremeler zolagyny açdylar

Atlantika ummanynda güýçli ýertitremelerine we sunamilere sebäp bolup biljek tektoniki jaýryklar emele gelýär diýip, Nature Geoscience  žurnalynda çap edilen barlagyň netijesinde aýdylýar. Alymlar Portugaliýanyň litosfera plitalaryndaky belli jaýryklardan uzakda ýerleşýändigini, ýöne bu ýurtda ýertitremeleriniň ençeme gezek hasaba alnandygyny ýatlatdylar...

31.08.2025 08:48
8.8k+

Koloradoda dinozawrlardanam has gadymy pyşbaganyň görnüşi tapyldy

Paleontologlar Chelydridae maşgalasyndan bolan pyşbagalaryň ozal näbelli sütün öýjükli neslini  we görnüşini tapdylar. Olary Koloradodan tapylan bitin çanagyna we beýleki galyndylaryna esaslanyp suratlandyrmak başartdy...

26.08.2025 13:37
9.7k+

Müsürde suwdan gadymy Kanopus şäheriniň bölekleri çykaryldy

Müsür häkimiýetleri Aleksandriýanyň golaýynda Abu-Kir aýlagynda ýerleşen suwa giden gadymy şäheriň böleklerini gury ýere çykardy diýip, The Guardian habar berýär. Bu Müsüri tas 300 ýyl dolandyran Ptolemeý nesilşalygynyň dolandyran we 600 ýyl töweregi ýurdy dolandyran Rim imperiýasynyň döwründe möhüm merkeze öwrülen Kanopus şäheri hasaplanýar...

26.08.2025 13:26
5.2k+

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy. Istiorachis macarthurae adyny alan bu jandarlar 120 mln ýyldan gowrak ozal Angliýanyň günorta kenaryndan uzak bolmadyk ýerde ýaşapdyr diýip, Londondaky Tebigy taryh muzeýine salgylanyp, CNN habar berýär...