Iň gadymy parazit: 99 million ýyllyk ýantarda lenta gurçugy tapyldy

  • 05.04.2024 12:56
  • 9.6k+

Naked Science neşiriniň habaryna görä, paleontologlar Mýanmada tapylan 99 million ýyllyk ýantar daşyndan gurçugyň galyndylarynyň bardygyny ýüze çykardylar.

Geologiýa žurnalynda beýan edilen bu tapyndy lenta gurçugy diýlip atlandyrylýan sestodlaryň irki ewolýusiýasyna düşünmek üçin has gymmatlydyr. Olaryň iň azyndan iki hojaýyny öz içine alýan çylşyrymly durmuş aýlawy bar. Bu parazitleriň tapylan galyndylary dokumalarynyň ýumşakdygy we ýaşaýan ýerleriniň gizlinligi sebäpli gaty seýrek duş gelinýär. Lenta gurçugynyň iň gadymy tapyndy galyndylary permiýa döwrüniň akulasynyň koprolitinde tapylan ýumurtgadyr.
Uzynlygy 9,81 mm we ini 0,16 mm bolan parazitiň murty Mýanmanyň demirgazygyndaky kaçin ýa-da birma ýantarynda tapyldy. Saklanyp galan bölekler onuň Trypanorhyncha-yň (dörttumşuklylaryň) wekilidigine şaýatlyk edýär, olaryň deňiz oňurgasyzlarynyň we balyklaryň bedeninde parazit bolup ýaşaýandygyny, ýetişen döwründe bolsa akulalaryň we skatlaryň aşgazanlarynda we içegelerinde ýaşaýandygyny görkezýär.
Alymlar hojaýynyň, ýagny, megerem plastina žabraly balygyň, güýçli tolkunlar bilen ýa-da tupan wagtynda kenara zyňlyp, lenta gurçugynyň şepbigiň içine düşendigine ynanýarlar. Soňra balygy ýerdäki ýyrtyjynyň, meselem, dinozawryň tutan bolmagy mümkin. Ol awuny dişläp otyrka, parazitiň murty döwlüp gaçyp, şepbige ýapyşan we 99 million ýyl şol ýerde saklanan bolsa gerek.
Lenta gurçugynyň murtundan başga-da, ýantarda paporotnikleriň trihomlary, mör-möjegiň nimfasy we çäge däneleri hem tapyldy. Munuň özi şepbigiň gatamasynyň kenarda bolup geçendigini aňladýar.
Birma ýantarynda ýüze çykarylan galyndy görnüşleriniň sany 1000-den geçdi. Şepbige ýelmeşen ilkinji mör-möjekler barada XX asyryň başynda beýan edilipdi. Birnäçe ýyl mundan ozal Mýanmaryň demirgazygyndan tapylan ýantar nusgasynda çagalaryny goraýan, bedeni bilen ýumurtgalaryny örten urkaçy möýüň galyndylary tapylypdy.


15.09.2025 17:55
4.1k+

Ýerdäki çöllerden alnan bakteriýalaryň Aý we Mars topragynda ýaşap biljekdigi anyklanyldy

Ýerdäki çöllerde tapylan Chroococcidiopsis görnüşli sianobakteriýalar Aý we Mars topragynda ýaşamaga ukyplydygyny görkezdiler. Italiýanyň kosmos gullugynyň (ASI) barlagçylary ReBUS taslamasynyň çäklerinde şeýle netijä geldiler...

15.09.2025 09:54
4.8k+

Hytaý alymlary ilkinji gezek dinozawr ýumurtgalarynyň takyk ýaşyny kesgitledi

Hytaý alymlary ilkinji gezek ýurduň merkezi böleginde tapylan dinozawrlaryň ýumurtgalarynyň ýaşyny takyk kesgitlemegi başardy. Science XXI neşiriniň maglumatlaryna görä, täze çemeleşme hek döwrüniň klimatyny has çuň öwrenmäge mümkinçilik berer...

15.09.2025 09:48
1.4k+

Hytaý alymlary sütün öýjükleriniň kömegi bilen maýmynlaryň garramagyny haýallatdy

Hytaýyň ylymlar akademiýasynyň alymlarynyň geçiren ylmy gözlegleri adamyň genetiki taýdan güýçlendirilen sütün öýjükleriniň maýmynlarda garrama alamatlaryny haýalladyp biljekdigini görkezdi. Netijeler Cell žurnalynda neşir edildi...

14.09.2025 23:25
3.3k+

Hytaýly biologlar 36 petabaýtlyk maglumaty saklamak üçin “DNK- kassetany” döredýärler

Guandunyň Günorta ylym we tehnologiýa uniwersitetiniň alymlary sanly maglumatlary saklamagyň täze usulyny oýlap tapdylar. Olar 1980-nji ýylyň äheňindäki ýüzüne dezoksiribonuklein kislotasynyň sintetiki molekulalary çap edilen plastik lentany öz içine alýan "DNK-kassetany" işläp taýýarladylar...