Alymlar palçykdan ýasalan gadymy tagtajykdaky syrly ýazgylaryň manysyny düşündirdiler

  • 15.03.2024 06:22
  • 11k+

Arheologlar Ankaranyň 60 km günorta-gündogarynda ýerleşýän Býüklükaleden tapylan 3300 ýyllyk toýun tagtajygyň syryny açmagy başardylar. Arkeonews-yň ýazmagyna görä, bu tagtajykda bürünç asyrynyň syrly döwleti bolan Hett imperiýasyndaky unudylan söweşi görkezýän hett we hurrit dillerinde ýazylan ýazgylar bar.

Hett ýazgysynda raýat urşy döwründe şol imperiýanyň dört şäherine weýrançylykly çozuşyň başy beýan edilýär we hurrit ýazgysy hurrit ýyldyrym taňrysy Teşuba (Tişub-Tark hem diýilýär) gönükdirilen ýeňiş üçin doga.
Doga hudaýy we ylahy ata-babalary şöhratlandyrýar, taňrylar bilen adamlaryň arasyndaky gatnaşyklaryň meseleli taraplary birnäçe gezek ýatlanylýar. Şeýle hem, duşmanlaryň şalarydyr diýip çaklanylýan birnäçe adamyň ady agzalýar, ahyrda bolsa  ylahy maslahat soramak bilen tamamlanýar.
Londonyň Uniwersitet kollejiniň gadymy ýakyn gündogar dilleriniň dosenti Mark Widen gadymy teksti terjime etmegi başardy.

“Hurrit tagtajygynyň tapylmagy Büklükaledäki dini däp-dessuryň Hett şasy tarapyndan ýerine ýetirilendigini aňladýar. Bu, iň bolmanda, Hett şasynyň Büklükale gelip, däp-dessury ýerine ýetirendigini aňladýar "- diýip, tapyndylaryň awtory, Ýaponiýanyň Anadolu arheologiýasy institutynyň arheology Kimiýosi Masumura çak  edýär.

Büklükale  hettleriň paýtagty Hattusa şäheri bilen deň hatarda onuň iri şäheri we şa rezidensiýasy bolan bolmagy ähtimal.
Tagtajykda hettleriň şasy Tudhalia II (b.e. öňki 1380-1370 ýyllar) - Hett imperiýasynyň dargamagyndan, takmynan, 200 ýyl ozalky sene goýlan. Hett imperiýasy b.e.öňki XII asyryň başynda ýitip gidipdir. Bu Ortaýer deňziniň töweregindäki köp gadymy siwilizasiýalardaky başly-baratlyk sebäpli giçki bürünç asyrynyň synmagyna gabat geldi.


düýn 11:53
3.7k+

Alymlar Atlantika ummanynda mega ýertitremeler zolagyny açdylar

Atlantika ummanynda güýçli ýertitremelerine we sunamilere sebäp bolup biljek tektoniki jaýryklar emele gelýär diýip, Nature Geoscience  žurnalynda çap edilen barlagyň netijesinde aýdylýar. Alymlar Portugaliýanyň litosfera plitalaryndaky belli jaýryklardan uzakda ýerleşýändigini, ýöne bu ýurtda ýertitremeleriniň ençeme gezek hasaba alnandygyny ýatlatdylar...

31.08.2025 08:48
8.8k+

Koloradoda dinozawrlardanam has gadymy pyşbaganyň görnüşi tapyldy

Paleontologlar Chelydridae maşgalasyndan bolan pyşbagalaryň ozal näbelli sütün öýjükli neslini  we görnüşini tapdylar. Olary Koloradodan tapylan bitin çanagyna we beýleki galyndylaryna esaslanyp suratlandyrmak başartdy...

26.08.2025 13:37
9.7k+

Müsürde suwdan gadymy Kanopus şäheriniň bölekleri çykaryldy

Müsür häkimiýetleri Aleksandriýanyň golaýynda Abu-Kir aýlagynda ýerleşen suwa giden gadymy şäheriň böleklerini gury ýere çykardy diýip, The Guardian habar berýär. Bu Müsüri tas 300 ýyl dolandyran Ptolemeý nesilşalygynyň dolandyran we 600 ýyl töweregi ýurdy dolandyran Rim imperiýasynyň döwründe möhüm merkeze öwrülen Kanopus şäheri hasaplanýar...

26.08.2025 13:26
5.2k+

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy. Istiorachis macarthurae adyny alan bu jandarlar 120 mln ýyldan gowrak ozal Angliýanyň günorta kenaryndan uzak bolmadyk ýerde ýaşapdyr diýip, Londondaky Tebigy taryh muzeýine salgylanyp, CNN habar berýär...