Eýranda iň gadymy gyzyl dodak boýagy tapyldy. Onuň ýaşy 3600 ýyl diýlip çaklanylýar

  • 20.02.2024 12:39
  • 16k+

Eýranyň günorta-gündogaryndaky Jiroft sebitinde arheologlar 3600 ýyllyk ýaşy bolan gyzyl dodak boýagyny tapdylar diýip,  Arkeonews habar berýär.

Gazuw-agtaryş işleri wagtynda tapylan kiçijik hlorit mineral çüýşäniň içinden dodak boýagy hökmünde ulanylan bolsa gerek diýlip çaklanylýan goýy gyzyl boýag çykdy. Döwrebap týubikleri ýada salýan çüýşäniň görnüşi bir eliňde ýüz görülýän aýna tutup, bir eliňde bolsa onuň saklanyp bilinjekdigini görkezýär.
Boýagyň seljermesi onuň düzüminde marganit we braunit bilen garaldylan gematit minerallarynyň bardygyny, şeýle hem galenitiň we anglezitiň ýokundylarynyň bardygyny görkezdi. Bu maddalar ösümlik mumy we beýleki organiki maddalar bilen garylypdyr, bu bolsa häzirki dodak boýaglarynyň düzüm gurluşyna gaty meňzeýär.
Bu gadymy dodak boýagynyň tapylmagy Mesopotamiýanyň klinopis ýazgylarynda agzalýan Marhaşi siwilizasiýasy barada gymmatly maglumatlary berýär. Ýüz bezegi tehnikasynyň çylşyrymlylygy Eýranda anyk jemgyýetçilik iýerarhiýasy we estetiki ülňüleri bolan jemgyýetiň bolandygyny görkezýär. Arheologlar dodak boýagynyň  asylzadalaryň dereje nyşany bolup biljekdigini çaklaýarlar.
Gadymy Eýranda tonal kremiň, göz kölegesiniň we sürmesiniň hem ulanylandygy mälimdir.


23.10.2025 09:57
6.8k+

Alymlar Sahara çölüniň häzirkisinden 75%-e çenli “ygally” bolmagynyň mümkindigini çaklaýarlar

XXI asyryň ikinji ýarymynda Sahara çölünde ýagşyň mukdary häzirki döwrüň görkezijileri bilen deňeşdirilende takmynan 75% ýokarlanyp biler diýip, ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetiniň klimatologlary çaklaýarlar. Barlaglaryň netijeleri npj Climate and Atmospheric Science žurnalynda çap edildi...

16.10.2025 09:22
5.6k+

Alymlar: Ýer klimat çökgünliginde “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgidi” aşdy

Täze ylmy barlaglaryň maglumatlaryna görä, planeta klimat üýtgemeleriniň “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgitden” geçdi. Ummanlaryň gyzmagy tas milliard adamyň durmuşyny kesgitleýän merjen rifleriň köpçülikleýin ölmegine getirdi diýlip, Science News žurnalynda neşir edilen hasabatda aýdylýar...

30.09.2025 18:01
2.6k+

Alymlar berk sosial baglanyşyklar biologiki taýdan garramagy haýalladýar diýip hasaplaýarlar

Amerikaly barlagçylar ömrüň dowamynda berk sosial baglanyşyklaryň biologiki taýdan haýal garramak bilen baglanyşyklydygyny anykladylar. Bu barada "Brain, Behavior & Immunity - Health” žurnalyndaky makala salgylanýan PsyPost ýazýar...

30.09.2025 10:22
4.2k+

Kofein çylşyrymly meseleleri çözmekde adamlaryň tutanýerliligini ýokarlandyrýar

Täze barlag kofeniň çylşyrymly ýa-da bölekleýin çözmek mümkin bolmadyk meseleleri çözmekde tutanýerliligi ýokarlandyryp biljekdigini görkezdi. Munuň täsiri dartgynly ýagdaýdaky adamlarda has hem göze ilýärdi. Synaglara ABŞ-nyň Massaçusets ştatynyň Amhýorst kollejiniň 329 talyby gatnaşdy...