Tekiz Ýer: Alymlar irki planetalaryň tekiz görnüşe eýe bolandygyny çaklaýarlar

  • 11.02.2024 12:53
  • 6.8k+

Megerem, Ýer hemişe togalak görnüşde bolmadyk bolsa gerek. Beýik Britaniýadaky Merkezi Lankaşir uniwersitetiniň (UCLan) astrofizikleriniň täze gözlegleri emele gelişiniň ilkinji döwürlerinde planetalaryň çelpege ýa-da byzmyga meňzeş tekiz ýa-da ýasy görnüşli bolmagynyň mümkindigini görkezýär. Bu barada Astronomy and Astrophysics Letters žurnalynyň bir makalasyna salgylanýan New Atlas ýazýar.

Alymlar planetalaryň protoplanetiki disklerden – ýyldyzlaryň töweregindäki halka şekilli tozandan we gazdan emele gelşini öwrenýärler. Bu prosesi düşündirýän iki esasy nazary pikir bar. Birinjisi ýadro ösüş teoriýasy diýlip atlandyrylýar we ol tozan bölejikleriniň özara birleşip, kem-kem ulala-ulala planetalara öwrülýändigini çaklaýar. Ikinjisine disk durnuksyzlygy teoriýasy diýilýär. Bu teoriýa munuň has çalt bolup geçýändigini, ýagny, diskiň sowap, dykyz tokgalanmagy netijesinde onuň planetalara öwrülýändigini öňe sürýär.
Gözlegleriň dowamynda alymlar planetalar ikinji teoriýa görä emele gelende, olaryň sferik görnüşini saklap, hemme taraplaýyn deň derejede ösmeýändiklerini, ýöne ekwatorda däl-de, polýuslarynda özboluşly tekiz ýumurtga görnüşine çenli köp material ýygnaýandyklaryny anykladylar. Wagtyň geçmegi bilen, ýaş planetalar ulaldygyça, sferik görnüşe eýe bolýarlar.
Agzalan açyş bu geň şekiliň bardygyny ýa-da ýokdugyny anyklamak üçin ýaş planetalara gözegçilik edilende disk durnuksyzlygy teoriýasyny tassyklamaga ýa-da ret etmäge kömek edip biler. Gözleg neşir etmek üçin kabul edildi.


29.10.2025 11:02
3.9k+

Alymlar birnäçe ösümlikleriň rak keseline garşy täsiriniň bardygyny tassykladylar

Yrakly, hindistanly we russiýaly alymlar Hytaýyň halk lukmançylygynda ulanylýan birnäçe ösümlikden alnan maddalary barladylar we olaryň iň azyndan sekizsinde rak keseline garşy täsirleriň bardygyny subut etdiler...

29.10.2025 10:52
1.5k+

Mýanmada molýuskalaryň iki täze görnüşi tapyldy

Halkara alymlar topary Mýanmada süýji suwda ýaşaýan korbikul (Corbicula) tohumyna degişli molýuskalaryň iki täze görnüşini we sferokorbikul (Sphaerocorbicula) atly täze kiçi tohumy ýüze çykardylar. Şeýlelikde, tohumyň doly klassifikasiýasy täzeden anyklandy...

27.10.2025 16:42
6.1k+

Türkmenistanly okuwçylar Panamada geçiriljek «Robotlaryň olimpiadasyna» ugradylar

Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...

27.10.2025 00:07
4.1k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...