Klimatologlar: Asyryň ortalaryna çenli Ýer ýüzünde her ýyl 4 müňe çenli buzluklar ýok bolar

  • şu gün 13:53
  • 1.3k+

Eger global maýlamaklyk asyryň ahyryna çenli temperaturanyň 1,5-4 gradus Selsiý ýokarlanmagyna getirse, eýýäm şu asyryň ortalaryna çenli Ýer her ýyl 2000-den 4000-e çenli buzlugy ýitirer. Netijede, buzluklaryň umumy sany 200 müňden 18 müňe çenli azalyp biler.

Bu netijä ýewropaly we amerikaly klimatologlar takmynan 200 müň polýar we dag buzluklarynyň ýagdaýynyň üýtgemeginiň dört ssenarisini öwrenenlerinden soň geldiler. Barlagyň netijeleri Şweýsariýanyň Ýokary tehniki mekdebiniň (ETH) metbugat gullugy tarapyndan çap edildi.

"Bu proseslere iň ejiz buzluklar — uly bolmadyk belentliklerde ýa-da pes giňliklerde ýerleşýän dag buzluklary bolar. Olaryň hataryna Alp daglaryndaky, Kawkazdaky we Demirgazyk Amerikanyň Gaýaly daglaryndaky (Rocky Mountains) buz massiwleri, şeýle hem And we Afrika daglarynyň käbir sebitleri girýär. Bu ýerlerde buzluklaryň ýarysyndan gowragy ýakyn on-ýigrimi ýylyň dowamynda ýitip gider" — diýip, ETH-niň ylmy işgäri Lander fon Triht mälim etdi.

Ol iň gowy ýagdaýda hem (maýlama 1,5 gradus bolanda), "buzluklaryň ýok bolmagynyň iň ýokary derejesiniň" — ýagny buz massiwleriniň iň köp ýitirilýän döwrüniň 2041-nji ýylda boljakdygyny belledi. Şol wagt Ýer her ýyl takmynan 2000 buz örtügini ýitirer.
Iň erbet ssenaride bolsa, bu iň ýokary dereje 2055-nji ýyla süýşer we şol ýyl takmynan 4000 buzluk ýok bolar. Bu ýagdaýda asyryň ahyryna çenli diňe 18 müň sany iň uly we iň sowuk buzluk saklanyp galar.
Bu bolsa Merkezi Ýewropadaky 3600 Alp buzluklaryndan diňe iki onlugynyň (20-ä golaýynyň) galmagyna getirer. Amerikanyň Gaýaly daglary buz massalarynyň 99%-ini, Merkezi Aziýanyň dag gerişleri we And daglary bolsa degişlilikde 96% we 94% buzluklaryny ýitirer. Bu ýagdaý ýerli ekoulgamlara we süýji suwuň elýeterliligine düýpli täsir eder.
Alymlar munuň global maýlamaklyga garşy has işjeň göreşmegiň zerurdygyny görkezýändigini nygtaýarlar.


şu gün 14:55
1.8k+

Arktikada howanyň temperaturasy rekord dereje gyzdy - NOAA

2024-nji ýylyň oktýabryndan 2025-nji ýylyň sentýabryna çenli bolan döwürde Arktikada howanyň temperaturasy 1900-nji ýyldan bäri geçirilen gözegçilikleriň taryhynda iň ýokary derejä ýetdi. Bu barada ABŞ-nyň Milli umman we atmosfera barlaglary müdirligi (NOAA) habar berdi...

20.11.2025 10:55
2.8k+

Alymlar: Kosmos zyňyndylary Ýeriň atmosferasyny metallar bilen çalt hapalaýar

Nemes alymlarynyň halkara barlaglarynyň netijelerine görä, Ýeriň atmosferasy kosmos galyndylary sebäpli metallar bilen barha köp hapalanýar. Orbital mega-toparlaryň döremegi we uçuşlaryň köpelmegi bu prosesi has-da güýçlendirýär...

24.10.2025 16:48
8.4k+

Islandiýada ilkinji gezek çybynlar peýda boldy

Islandiýada ilkinji gezek çybynlar ýüze çykaryldy. Häzire çenli ýurt dünýäde olardan azat bolan iki ýeriň biri hasaplanýardy – indi ýeke-täk şeýle ýer Antarktida bolup galdy. Ilkinji çybynlar Reýkýawikden günorta-günbatarda Kýos buzluk jülgesinde göründi...

16.10.2025 10:42
7.2k+

Hytaýda maýlama sebäpli XXI asyryň ahyrynda tutuş ýurtda çaý ösdürip ýetişdirip bolar

2090-njy ýyla çenli Hytaýda çaý ösdürip ýetişdirmek üçin amatly 137 müň inedördül kilometre golaý täze ýer peýda bolup biler diýip, Günorta-Günbatar uniwersitetiniň alymlary N+1 neşirine beren maglumatynda aýdýarlar...