Orta asyryň “tüýjümek” kitaplarynyň jiltleriniň nämeden ýasalandygy anyklanyldy

  • 16.04.2025 08:00
  • 4.4k+

Ýewropada XII-XIII asyrlara degişli bolan kitaplaryň adaty bolmadyk “tüýjümek” jiltleri  düwlenleriň derisinden ýasalypdyr. “Independent and Live Science-iň” habaryna görä, Fransiýanyň, Daniýanyň we Beýik Britaniýanyň alymlary şeýle netijä geldiler diýip, Independent we Live Science habar berýär.

Barlagyň netijeleri Royal Society Open Science žurnalynda çap edildi.
Barlag 32 orta asyr kodeksini öz içine aldy. Ilki bilen alymlar Klerwo abbatlygynyň (1140–1275)   kitaphanasyndan 19 sany gadymy golýazmany derňediler. 1150–1250-nji ýyllar aralygyndaky başga-da 13 sany şoňa meňzeş kitaby alymlar  Klerwo buthanasyndan tapdylar.
Adatça, şular ýaly kitaplar haýwanlaryň derisinden edilen pergamentlere ýazylypdyr. Olaryň sahypalary agaç, bagjyk, sapak ýa-da deri bilen çatylypdyr. Olaryň käbirinde “daşlyk” diýilýän ikinji jilt hem bolupdyr. Ozal şeýle “daşlyklar” diňe doňuz ýa-da sugun derisinden edilendir hasaplanýardy.
Mass-spektrometriýanyň kömegi bilen we DNK derňewi arkaly täze maglumatlar alyndy. Ähli jiltler garsagaýaklylaryň derisinden edilen bolup çykdy.
Taryhçylaryň sözlerine görä, bu material desýatina hökmünde alnan ýa-da wikingleriň norweg nesillerinden satyn alnan bolmagy mümkin. Öwrenilen kitaplaryň hemmesi Norwegiýanyň söwda ýollarynyň ugrundaky ybadathanalarda döredilipdir. Norwegiýalylaryň desýatinany düwlen derisi bilen töländikleri barada ýazgylar bar. Şol bir wagtyň özünde, jiltleriň haýsy materialdan edilendigini monahlaryň özleriniň hem bilmedik bolmaklary mümkin - şol döwürde fransuz dilinde düwleni aňlatmak üçin söz bolmandyr.
Kitaplaryň mazmuny bilen jildiniň materialynyň arasynda baglanyşyk tapylmady.


29.06.2025 13:27
5.6k+

Ýantar daşynda ýaşy 40 million ýyla golaý bolan gadymy tarakan tapyldy

Kaliningraddaky “Ýantar kombinatynda” (RF-niň “Rosteh” döwlet korporasiýasyna degişli) 35–40 million ýyl mundan ozalky döwre degişli gadymy ýabany tarakan saklanýan täsin ýantar daşy tapyldy. Bu seýrek duş gelýän inklýuziýa 2-nji awgustda Moskwada geçiriljek AmberForum’25 halkara forumynyň çäklerinde guraljak täsin ýantarlar auksionynda esasy lotlaryň biri bolar...

29.06.2025 13:10
5.1k+

Gaýtadan işlenen plastik gormonal ulgam üçin zyýanly bolup çykdy

Plastik çökgünligine çözgüt gözläp, köp ýurtlar soňky onlarça ýylyň dowamynda plastikleri gaýtadan işlemäge aýratyn üns berdiler. Emma täze barlaglar bu usulyň hem howpsuz däldigini görkezýär. Nemes alymlarynyň geçiren ylmy işi Journal of Hazardous Materials žurnalynda neşir edilip, gaýtadan işlenen plastigiň janly organizmlere ýaramaz täsir ýetirip bilýändigini görkezdi...

26.06.2025 14:32
6.8k+

Plastik galyndylardan parasetamol öndürmegiň usuly tapyldy

Edinburg uniwersitetinden professor Stiwen Uollesiň ýolbaşçylygyndaky alymlar topary plastik galyndylarynyň derman öndürmek üçin ulanylyp bilinjekdigini kesgitlediler. Bu barada Nature žurnalyndaky barlaga salgylanýan The Guardian ýazýar...

24.06.2025 13:34
2.7k+

Awstraliýaly kebeleklerde ugruny ýyldyzlara görä kesgitlemek ukyby ýüze çykaryldy

Awstraliýaly bogong kebelekleri ( Agrotis infusa ) ýyldyzlardan we Ýeriň magnit meýdanyndan ugur alyp, müň kilometre çenli aralygy geçmäge ukyply. Bu Awstraliýanyň Milli uniwersitetiniň, Günorta Awstraliýa uniwersitetiniň we beýleki barlag merkezleriniň hünärmenleriniň gelen netijesidir...