Meksikada sapotekleriň ýiten şäheri tapyldy. Ol ýerde hatda top oýnamak üçin meýdançalar hem bolupdyr

  • 02.03.2025 06:48
  • 5.2k+

Meksikadaky arheologlar sapotekleriň ýitip giden şäherini tapdylar. 600 ýyldan gowrak ozal bar bolan Giýengola göwrümi we ösen infrastrukturasy bilen alymlary haýran galdyrdy. Bu barada Live Science neşiri habar berdi.

XIV-XV asyrlarda ýerli ilat tarapyndan döredilen bu ilatly nokat taryhy ýazgylarda ýatlanyp geçilýär, ýöne onuň takyk ýerleşýän ýeri we ululygy syr bolmagynda  galyp gelýärdi. Lidar tehnologiýasynyň ulanylyp başlanmagy bilen, hemme zat üýtgedi. Bu usul ýeriň kartalaryny döretmek üçin lazer impulslaryny ulanýar. Makgil uniwersitetinden Pedro Gillýermo Ramon Selisiň ýolbaşçylygyndaky alymlar hem hut şony ulandylar.
Ancient Mesoamerica žurnalynda çap edilen barlagyň netijesine görä, Giýengola 360 gektar meýdany tutupdyr.
Şäherde 1100 bina, 4 kilometr diwar, ýollar, ybadathanalar we köpçüligiň üýşýän  ýerleri bolupdyr. Täsin tapyndylaryň biri hem top oýnalýan meýdança boldy. Barlagçylar görnükli we ýönekeý adamlar üçin aýratyn mähelleleri hem tapdylar. Şäheriň golaýyndan derýa akyp geçipdir.
Mundan başga-da, şäheriň çäginde hökümdaryň ýaşaýan ýeri bolandyr diýip çaklanýan toplum tapyldy. Şäher 1350-1500-nji ýyllar aralygynda 150 ýyl gülläp ösüpdir, emma onuň näme üçin terk edilendiginiň sebäbi entek näbelli bolmagynda galýar.


23.10.2025 09:57
6.7k+

Alymlar Sahara çölüniň häzirkisinden 75%-e çenli “ygally” bolmagynyň mümkindigini çaklaýarlar

XXI asyryň ikinji ýarymynda Sahara çölünde ýagşyň mukdary häzirki döwrüň görkezijileri bilen deňeşdirilende takmynan 75% ýokarlanyp biler diýip, ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetiniň klimatologlary çaklaýarlar. Barlaglaryň netijeleri npj Climate and Atmospheric Science žurnalynda çap edildi...

20.10.2025 10:52
11k+

Angliýada bitewi diýen ýaly “gylyç şekilli ażdarha” tapyldy

Beýik Britaniýanyň Ýura kenarynda alymlar öň belli bolmadyk, delfiniň ululygyndaky gadymy deňiz süýrenijisi — ihtiozawryň bitin diýen ýaly skeletini tapdylar. Britan paleontologlary Papers in Paleontology žurnalynda çap eden makalasynda bu tapyndynyň ihtiozawrlaryň ewolýusiýasynyň taryhyndaky boşlugy doldurmaga kömek edýändigini belleýärler...

16.10.2025 09:22
5.6k+

Alymlar: Ýer klimat çökgünliginde “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgidi” aşdy

Täze ylmy barlaglaryň maglumatlaryna görä, planeta klimat üýtgemeleriniň “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgitden” geçdi. Ummanlaryň gyzmagy tas milliard adamyň durmuşyny kesgitleýän merjen rifleriň köpçülikleýin ölmegine getirdi diýlip, Science News žurnalynda neşir edilen hasabatda aýdylýar...

13.10.2025 09:51
6.7k+

Türkiýedäki Karahantepede adamyň şekili bolan gadymy daş sütüni tapyldy

Türkiýäniň günorta-gündogaryndaky neopolit döwrüne degişli Karahantepe sebitinde gazuw-agtaryş işleri wagtynda adamyň şekili bolan T-şekilli daş sütüni tapyldy. Bu barada Türkiye Today habar berýär. Ozal alymlar goňşy Göbekli-Tepede hem eliň we penjäniň şekili bolan şuňa meňzeş sütünleri tapypdy, ýöne bu ullakan daş böleginde ýüzüň şekili mese-mälim oýulan ilkinji tapyndy boldy...