Dünýäniň iň giň buzlugy pikir edilişinden has çalt ereýär: deňiz derejesi 64 sm ýokarlanyp biler

  • 29.05.2024 11:54
  • 14k+

Tueýts buzlugy alymlaryň pikir edişinden has ir eräp biler. Irwaýndaky Kaliforniýa uniwersitetiniň (ABŞ), Waterloo uniwersitetiniň (Kanada) we mikrohemralary öndürýän ICEYE kompaniýasynyň (Finlýandiýa) gözlegçileri şeýle netijä geldiler. Olaryň işleriniň netijeleri Proceedings of the National Academy of Sciences žurnalynda çap edildi.

Emeli hemralaryň maglumatlaryny öwrenenden soň, hünärmenler ýyly suwuň buzuň düýbüni kem-kemden ýonýandygyny, eremegini çaltlaşdyrýandygyny we buzlugy daýançsyz goýýandygyny anykladylar.
Alymlar buzuň eremeginiň ýakyn 10-20 ýylda çaltlaşyp, deňiz derejesiniň ep-esli ýokarlanmagyndan - 64 santimetre ýetmeginden howatyrlanýarlar.
Waterloo uniwersitetiniň daşky gurşaw kafedrasynyň professory we gözlegiň awtordaşy doktor Kristin Dou: "Biynjalyk edýän zat - bu dünýäniň kenarýaka jemgyýetleri üçin weýrançylykly netijelere getirjek buzluklaryň üýtgemegine kem baha garaýanlygymyzda" – diýip belleýär.
Tueýts buzlugynyň eremegi dünýäniň dürli künjeklerinde kenarýaka jemgyýetlerini çynlakaý weýrançylyklara sezewar edip biler. Deňiz derejesiniň ýokarlanmagy Wankuwer, Florida, Bangladeş ýaly pes ýerlere, şeýle hem Tuwalu we Marşal adalary ýaly pesde ýerleşen Ýuwaş umman adalaryna uly täsir edip biler.
Tueýts buzlugynyň ini takmynan 120 km we çuňlugy 1,2 km. Şeýle hem bu buzuň eremeginden abanýan howpuň çynlakaýdygyny alamatlandyrmak üçin ylmy jemgyýetde we habar beriş serişdelerinde oňa "Kyýamat gününiň buzlugy" diýilýär.
Ereýän buzluklaryň Ýeriň aýlanyşyny haýalladyp biljekdigini bellemelidiris. Ol ummanlara köp mukdarda suwuň akmagyna getirer, bu bolsa suw massasynyň gaýtadan paýlanmagyna we planetanyň aýlanyş tizliginiň birneme üýtgemegine sebäp bolar.


10.07.2025 11:35
5.3k+

ESA kosmosdan Ortaýer deňziniň näderejede gyzýandygyny görkezdi

Ýewropadaky aşa yssy howa hatda kosmosdan hem aýdyň görünýär. Ýewropa kosmos agentligi (ESA) Ortaýer deňzi sebitindäki gury ýerleriň we suwuň üstki temperaturasynyň ýokarlanýandygyny görkezýän emeli hemra suratyny çap etdi...

08.07.2025 10:25
4.8k+

Dünýäde CO₂ zyňyndylary rekord derejede 40,8 milliard tonna ýetdi

Geçen ýyl dünýäde kömürturşy gazynyň zyňyndylary CO₂ ekwiwalentinde 40,8 milliard tonna ýetdi. Bu barada Energetika instituty (EI) tarapyndan neşir edilen “2025-nji ýylda dünýä energetikasynyň san maglumatyna syn” atly täze hasabatda aýdylýar...

27.06.2025 20:25
15k+

Dünýäniň iň gurak ýerleriniň biri bolan Atakama çölüni gar örtdi

Çiliniň demirgazygynda Atakama çölünde gar ýagdy. Bu çöl Ýer ýüzünde iň gurak sebitleriň biri hökmünde tanalýar. Şeýle-de bolsa, bu seýrek hadysa ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) obserwatoriýasynyň sosial ulgamlarynda paýlaşylan wideolarynda görkezildi...

16.06.2025 14:19
7.3k+

2025-nji ýylyň maý aýy umman gözegçiliginiň taryhynda ikinji iň yssy aý boldy

2025-nji ýylyň maý aýynda dünýä ummanynyň üstüniň ortaça temperaturasy 20,79 gradus boldy – bu gözegçiligiň taryhynda ikinji iň ýokary görkezijidir diýip, Ýewropanyň Copernicus gullugy habar berýär. 2024-nji ýylyň maý aýynda goýlan rekord dereje bu görkezijiden bary-ýogy 0,14 gradus ýokarydy...