Orangutan dermanlyk otlardan peýdalanyp, ýarasyny bejeren ilkinji haýwan boldy

  • 04.05.2024 18:22
  • 18k+

Indoneziýanyň Sumatra adasyndaky jeňňeliň goralýan zolagynda ýaşaýan Rakus atly erkek sumatran orangutany ylym dünýäsini haýran galdyrdy. Ol başga bir erkek orangutan bilen söweşenden soň, gözüniň aşagynda suwjaryp duran ýara döredi. Orangutanlaryň bu toparyna syn edýän biologlar haýran galdylar: ýaralanandan üç gün soň, Rakus derman ösümligi bilen ýarasyny ýöriteläp bejerip başlady.

Maks Plank Jemgyýetiniň (Germaniýa) haýwanlaryň özüni alyp barşyny öwreniş institutynyň hünärmenleri we olaryň indoneziýaly kärdeşleri Scientific Reports žurnalynda bu barada çykyş etdiler.
Makalada Rakusyň tropiki Fibraurea tinctoria lianasynyň ýapraklaryny ýolup alandygy, ony çeýnändigi we emele gelen şiräni ýaranyň üstüne gysandygy aýdylýar. Ahyrynda, çeýnelen ýapraklar bilen tutuş ýaranyň üstüni doly örtüpdir. Bäş günüň içinde ýara doly bitip, ýokuşma alamatlary galmandyr.
Fibraurea tinctoria agyryny aýryjylyk, çişmä garşy we gyzgyny gaýtaryjy  häsiýetleri bilen tanalýar. Günorta-Gündogar Aziýada adaty lukmançylykda köp keseli bejermek üçin giňden ulanylýar. Liananyň ýapraklaryndaky ösümlik himiki birleşmeleriniň seljermesi antibakterial, garabaşa garşy, çişmä garşy we antioksidant işjeňligi bolan alkaloidleri özünde saklaýandygy we şonuň hem ony ýaralary bejermekde tüýs laýyk serişde edýändigini görkezdi.
Alymlar şu wagta çenli adampisint maýmynlaryň derman ösümlikleriniň kömegi bilen ýaralaryny ýöriteläp bejerýändiklerine syn etmändiler. Rakusyň özi Fibraurea tinktoriýasynyň bejeriş aýratynlyklaryna göz ýetiripmi ýa-da garyndaşlarynyň birinden öwrenipmi - belli däl.


düýn 10:53
2.3k+

Astronomlar ilkinji gezek goşa supernowa partlamasynyň «barmak yzyny» surata aldylar

Çilidäki Ýewropanyň günorta obserwatoriýasynyň (ESO) Örän uly teleskobyndan (VLT) peýdalanan astronomlar «Ia» görnüşli ýaş supernowa galyndysy bolan SNR 0509-67.5-iň suratyny aldylar. Onuň ýaşynyň 300-350 ýyl aralygyndadygy çaklanýar...

06.07.2025 15:46
8.7k+

ABŞ-da mallary goramak üçin milliardlarça tohumsyz siňekler köpeldiler

ABŞ-nyň hökümeti Tehasda we Meksikada et senagatyny Amerikanyň tropik et siňeginiň (Cochliomyia hominivorax) zabun liçinkalaryndan halas etmek üçin uly taslamany durmuşa geçirip başlady. Bu siňekler mallaryň ýarasynda ýumurtga taşlaýarlar, bu bolsa iri şahly mallaryň kesellemegine we  ölmegine sebäp bolup bilýär...

06.07.2025 15:03
9.8k+

Heopsyň piramidasynda hakyky gurluşykçylaryň atlary tapyldy, olar gul däl bolup çykdy

Arheologlar Heopsyň piramidasynda ozal näbelli ýazgylary tapdylar, bu onuň gurluşykçylarynyň gelip çykyşyny anyklamaga kömek edýär diýip, Daily Mail ýazýar. Müsüri öwreniji alym Zahi Hawassyň berýän maglumatlaryna görä, täze açyşlar gadymy grek awtorlarynyň piramidany 100 müň sany gullaryň gurandygy baradaky tassyklamany ýalana çykarýar...

06.07.2025 14:44
6.3k+

Arheolog Ispaniýanyň golaýynda rowaýata öwrülen Atlantida şäherini tapandygyny aýdýar

Britaniýaly arheolog Maýkl Donnellan Atlantidanyň Ispaniýanyň kenaryndan üç kilometr uzaklykda, Kadis şäheriniň golaýynda ýerleşip biljekdigini aýtdy. Bu barada alymyň alternatiw taryha bagyşlanan Cosmic Summit konferensiýasynda eden çykyşyna salgylanýan, Daily Mail ýazýar...