Alymlar adamy çepbekeý edýän geni tapdylar

  • 08.04.2024 10:24
  • 15k+

Niderlandlardaky Maks Plankyň psiholingwistika institutynyň alymlary näme üçin adamlaryň ep-esli böleginiň çepbekeýdiginiň sebäbini kesgitlediler.

Nature žurnalynda neşir edilen bu gözleg beýik britaniýaly  350 müň adamyň, şolardan 38 müňüsi çepbekeý bolan  ynsanlaryň maglumatlarynyň derňewine esaslanýar.
Bütin dünýäde adamlaryň, takmynan, 10% -niň çepbekeý bolup dogulýandygy mälimdir. Adamlaryň aglabasynyň kelle beýnisiniň çep ýarym şary has ösen bolýar, hut şol hem işjeň sag eli dolandyrýar. Şeýle-de bolsa, her onunjy adamda bu ýagdaý  tersinedir - sag ýarym şaryň işjeň bolmagy olary çepbekeý edýär. Ýaňy-ýakyna çenli beýniniň şeýle asimmetrik ösmeginiň sebäbi düşnüksizdi.
Täze gözlegler bu syryň TUBB4B geninde gizlenýändigini görkezdi.
Alymlaryň sözlerine görä, bu gen içerki öýjük gurluşyny kesgitleýän mikroturbajyklara birleşýän belok üçin jogapkärdir. TUBB4B-de mutasiýa saglakaýlarda däl-de, çepbekeýleriň arasynda has ýygy duş gelýär.
Gözlegçiler çepbekeýler bilen psihiki gyşarmalaryň arasynda baglanyşygyň bardygyny bellediler. Şeýlelik bilen, saglakaýlar bilen deňeşdirilende, çepbekeýleriň arasynda şizofreniýadan ejir çekýänler iki esse we autizmli adamlar üç esse köp.


07.07.2025 10:53
3k+

Astronomlar ilkinji gezek goşa supernowa partlamasynyň «barmak yzyny» surata aldylar

Çilidäki Ýewropanyň günorta obserwatoriýasynyň (ESO) Örän uly teleskobyndan (VLT) peýdalanan astronomlar «Ia» görnüşli ýaş supernowa galyndysy bolan SNR 0509-67.5-iň suratyny aldylar. Onuň ýaşynyň 300-350 ýyl aralygyndadygy çaklanýar...

06.07.2025 15:46
9.5k+

ABŞ-da mallary goramak üçin milliardlarça tohumsyz siňekler köpeldiler

ABŞ-nyň hökümeti Tehasda we Meksikada et senagatyny Amerikanyň tropik et siňeginiň (Cochliomyia hominivorax) zabun liçinkalaryndan halas etmek üçin uly taslamany durmuşa geçirip başlady. Bu siňekler mallaryň ýarasynda ýumurtga taşlaýarlar, bu bolsa iri şahly mallaryň kesellemegine we  ölmegine sebäp bolup bilýär...

06.07.2025 15:03
10k+

Heopsyň piramidasynda hakyky gurluşykçylaryň atlary tapyldy, olar gul däl bolup çykdy

Arheologlar Heopsyň piramidasynda ozal näbelli ýazgylary tapdylar, bu onuň gurluşykçylarynyň gelip çykyşyny anyklamaga kömek edýär diýip, Daily Mail ýazýar. Müsüri öwreniji alym Zahi Hawassyň berýän maglumatlaryna görä, täze açyşlar gadymy grek awtorlarynyň piramidany 100 müň sany gullaryň gurandygy baradaky tassyklamany ýalana çykarýar...

06.07.2025 14:44
7k+

Arheolog Ispaniýanyň golaýynda rowaýata öwrülen Atlantida şäherini tapandygyny aýdýar

Britaniýaly arheolog Maýkl Donnellan Atlantidanyň Ispaniýanyň kenaryndan üç kilometr uzaklykda, Kadis şäheriniň golaýynda ýerleşip biljekdigini aýtdy. Bu barada alymyň alternatiw taryha bagyşlanan Cosmic Summit konferensiýasynda eden çykyşyna salgylanýan, Daily Mail ýazýar...