Gadymy döwürlerde adamlar Alsgeýmer keselinden seýrek ejir çekipdir. Alymlar munuň sebäbini anykladylar

  • 02.03.2024 17:38
  • 12k+

Alymlar Alsgeýmer keseline we beýleki kognitiw bozulmalara gadymy Gresiýada we Rimde seýrek duş gelnendigini anykladylar. Journal of Alzheimer's Disease-de çap edilen gözleginiň netijesi demensiýanyň "häzirki zaman gurşawynyň keseli" bolup biljekdigini görkezýär.

Hünärmenler munuň esasy sebäbiniň hereketsiz durmuş ýörelgesi we hapalanan howanyň täsiri bilen baglydygyny aýdýarlar. Soňky gözlegler demensiýany ýürek-damar näsazlyklary, howanyň hapalanmagy, berhiz saklamak we amatsyz şäher şertleri bilen baglanyşdyrdy.
Amerikaly alymlar topary adam saglygy barada b. e. öňki VIII asyr bilen b.e. III asyry aralygynda ýazylan birnäçe klassiki tekstleri derňedi. Geňem bolsa, olarda garry adamlaryň ýadynyň peselmegi bilen bagly näsazlyklara gaty az duş gelindi.
Gadymy Gresiýada adamyň ortaça ömri 70 ýaşa golaýdy, ýöne ne Gippokrat, ne-de onuň yzyna eýerijiler, ne-de Aristotel ýat bilen bagly sökellikleri giň ýaýran ýagdaý hökmünde agzamaýarlar.
Ýaş bilen baglanyşykly huşsuzlyk hakda ilkinji ýatlamalar b. e. I asyrynda ýüze çykyp ugrapdyr.
Gözlegçiler muny Rim şäherleriniň ilatynyň gürlüginiň artmagy, daşky gurşawyň hapalanmagy hem-de gurşun gap-gaçlaryň we suw turbalarynyň ulanylmagy bilen baglanyşdyrýarlar.
Häzirki wagtda demensiýa çynlakaý mesele bolup durýar. Bu kesel ýaşy 85-den geçen adamlaryň üçden birine öz täsirini ýetirýär.
Alymlar demensiýanyň ösmeginde daşky gurşawyň täsiriniň ozal pikir edilişinden has möhüm rol oýnap biljekdigini çaklaýarlar.


düýn 17:45
2.3k+

Fizika boýunça Nobel baýragy kwant tehnologiýalary ulgamynda açyş üçin berildi

Nobel komiteti 2025-nji ýylyň fizika boýunça baýragynyň eýelerini yglan etdi – olar üç amerikaly alym Jon Klark, Mişel Dewore we Jon Martinis boldy. Olara baýrak “makro derejesinde kwant tunneliniň açyşy we elektrik zynjyrynda energiýanyň kwantlaşmagyny görkezendigi üçin” berildi...

düýn 13:08
3.7k+

Astronomlar sekuntda 6 milliard tonna tizlikde ulalýan ýalňyz planetany tapdylar

Astronomlar «sergezdan-planetanyň» – ýyldyzyň daşyndan aýlanman, kosmosda erkin gezip ýören obýektiň massasynyň rekord derejede ösýändigini hasaba aldylar. Ýewropanyň Günorta obserwatoriýasynyň «Örän uly teleskopynyň» (VLT) kömegi bilen geçirilen gözegçilikler, bu planetanyň sekuntda 6 milliard tonna tizlikde gaz we tozan sorup alýandygyny görkezdi...

düýn 13:02
3.3k+

Alymlar ebedi doňaklykdaky ýaşy, takmynan, 40 müň ýyl bolan mikrob­lary oýartdylar

Kolorado uniwersitetiniň (Boulder şäheri, ABŞ) alymlary on müňlerçe ýyl mundan ozal ebedi doňaklykda doňup galan gadymy mikroblary janlandyrdylar. Käbir nusgalardaky mikroorganizmler, takmynan, 40 müň ýyl bäri «uklapdyr»...

düýn 06:35
4.4k+

Türkmen talyplary Malaýziýada WSDG 2025 bäsleşiginde baş baýraga we taslamany ösdürmek üçin pul baýragyna mynasyp boldular

24 — 28-nji sent­ýabr ara­ly­gyn­da Ma­laý­zi­ýa­nyň Saý­ber­ja­ýa şä­he­rin­de Bü­tin­dün­ýä Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry bäs­le­şi­gi (World Sus­tai­nab­le Develop­ment Goals Chal­len­ge — WSDG 2025) ge­çi­ril­di...