NASA-nyň astrofiziki barlaghanasy ilkinji ylmy maglumatlary Ýere iberdi

  • 20.02.2022 13:00
  • 6.5k+

Geçen ýylyň dekabr aýynda orbita uçurylan NASA-nyň kiçi astrofiziki barlaghanasy Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE) ilkinji gözleg maglumatlaryny Ýere iberdi diýip, ABŞ-nyň kosmos edarasy habar berdi.

“2021-nji ýylyň 9-njy dekabrynda uçurylan Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE) bir aý dowam eden ulanylyşa girizme prosesinden soň ilkinji suratlary iberdi” – diýlip, habarda aýdylýar.

Häzirki wagtda obserwatoriýanyň ähli gurallarynyň kadaly işleýändigi bellenilýär.

“IXPE ilkibaşda özüniň rentgen görejini 17-nji asyrda ýarylan ýyldyzyň galyndylaryndan emele gelen obýekt Kassiopeýa A gönükdirdi. Partlama tolkuny töweregindäki gaz bulutlaryny ýokary temperatura çenli gyzdyryp arassalady, kosmos şöhleleriniň bölejikleriniň hereketini çaltlandyrdy we rentgen şöhlesiniň täsirinde şöhlelenýän buludy emele getirdi” – diýip, edara belleýär. 

Alymlar tarapyndan IXPE-niň kömegi bilen ulanmagy meýilleşdirilýän esasy gözleg usuly polýarizasiýadyr. Bu kosmosdaky hereketi boýunça rentgen şöhleleriniň ugruna syn etmegiň bir usulydyr. Ýagtylygyň polýarizasiýasy ýagtylygyň nireden gelendigine düşünmäge kömek edýär. Şeýle-de, barlaghananyň gurallary energiýany, giňişlikdäki nokada ýetmegiň wagtyny we kosmos obýektleri tarapyndan goýberilýän rentgen şöhleleriniň ýerleşýän ýerini ölçeýär.

1999-njy ýylda Kassiopeýa A astronomlar tarapyndan öwrenilipdi, şonda Chandra kosmiki rentgen obserwatoriýasy taryhda ilkinji gezek täze galyndynyň ortasynda gara deşik ýa-da neýtron ýyldyz bolup biljek obýektiň bardygyny anyklady.

NASA-nyň habaryna görä, IXPE missiýasynyň wezipesi rentgen şöhleleriniň çeşmelerini yzarlamakdan ybarat. Alnan maglumatlar astronomlara neýtron ýyldyzlaryň, gara deşikleriň, kwazarlaryň, pulsarlaryň we beýleki astronomik jisimleriň tebigatyna gowy düşünmäge mümkinçilik berýär. Missiýa işjeň galaktika ýadrolaryny hem öwrener.

Agramy 320 kg bolan kosmos obýektinde polýarizirlenen rentgen şöhlelenmelerini ölçemek üçin üç teleskop oturdyldy. Ol uçurylandan 33 minut soň 600 km belentlikdäki ekwatorial orbita çykaryldy.

Hemranyň hyzmat ediş möhleti iki ýyl. NASA tarapyndan Italiýanyň kosmos agentligi (ASI) bilen bilelikde amala aşyrylýan taslamanyň bahasy 188 mln dollar bilen bahalandyrylýar. 


22.06.2025 18:05
3.1k+

NASA «Resilience» enjamynyň Aýa baryp urulmagynyň netijelerini görkezdi

11-nji iýunda NASA-nyň Aýyň orbitasyndaky Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO) atly enjamy Sowuk deňiz (Mare Frigoris) sebitini surata düşürdi. Bu ýere 5-nji iýunda ispace Mission 2 SMBC x HAKUTO-R Venture Moon atly («Resilience») Aý moduly baryp urlupdy...

18.06.2025 14:34
4.6k+

Pluton Gün ulgamy üçin howanyň düýbünden täze görnüşine eýe. Muny bilmäge James Uebb kömek etdi

James Uebb kosmos teleskopy (JWST) astronomlara ýene bir möhüm açyşy etmäge kömek etdi, ýagny ol alymlara Plutonyň adaty bolmadyk howa ulgamyny açmaga mümkinçilik berdi. Gözegçilikler planetanyň üstündäki belentlikdäki dumanyň onuň ekstremal howa şertlerine işjeň täsir edýändigini görkezdi...

08.06.2025 20:44
3.5k+

NASA 2024 YR4 asteroidiniň Aý bilen çaknyşmak ähtimallygyny ýokarlandyrdy

NASA 2024 YR4 asteroidiniň traýektoriýasyna gaýtadan seredip, onuň Aýa gaçmak ähtimallygyny ýokarlandyrdy. Geçen ýylyň ahyrynda ýüze çykarylan 2024 YR4 asteroidi ilkibaşda asteroid howpuna gözegçilik etmegiň taryhynda Ýer üçin iň çynlakaý howp diýlip ykrar edildi...

07.06.2025 11:23
3k+

NASA beýleki planetalaryň buzlarynyň aşagynda ýaşaýyş gözlemek üçin burawçy roboty döretdi

NASA-nyň Reaktiw hereket laboratoriýasynyň (JPL) inženerleri Europa Lander robotynyň prototipini (nusgasyny) görkezdiler. Hünärmenler bu işläp düzmäniň üstünde 10 ýyl bäri işleýärler diýip, Science Robotics žurnalyna salgylanýan Phys...