Iň uzakdaky galaktika tapyldy: bu açyş irki Äleme degişli ozalky teoriýalary sorag astyna alýar

  • 29.05.2025 18:17
  • 4.5k+

Massaçusets tehnologiýa institutynyň (MIT) alymlary häzirki wagta çenli üsti açylan iň uzakdaky galaktikanyň tapylandygyny mälim etdiler. Gözleg «Jeýms Uebb» kosmos teleskobynyň maglumatlaryna esaslanyp, irki ýyldyz ulgamlaryny öwrenýän «Mirage» atly maksatnamanyň çäginde alnyp baryldy.

Täze tapylan galaktika «MoM-z14» diýlip atlandyryldy. Astronomlaryň aýtmagyna görä, onuň gyzyla süýşmesi z = 14,4-e deň. Bu şol galaktikadan çykýan ýagtylygyň bize ýetip gelmegi üçin 13,5 milliard ýylyň gerekdigini aňladýar. Ýagny, biz ony Uly partlamadan bary-ýogy 280 million ýyl soňky ýagdaýynda görýäris.
«MoM-z14» alymlary ajaýyp ýagtylygy we ululygy bilen haýran galdyrdy. Ozal beýle äpet we ýagty galaktikalar beýle çalt döräp bilmez diýlip hasap edilýärdi. Emma bu ýeke-täk mysal däl. Mundan ozal hem «MoM-z14» bilen ýaşdaş «JADES-GS-z14-0» atly galaktika tapylypdy, ol hem örän ýokary ýagtylygy bilen tapawutlanýar. Iki galaktikanyň hersiniň diametri 1600 ýagtylyk ýylyndan hem köp bolup, ýüz millionlarça Gün massasyna deň agramy bar.

Gözlegleriň netijesine görä, bu galaktikalaryň ýagtylygynyň sebäbi, ýokary massaly gara girdaplar bilen däl-de, eýsem köp sanly ýaş we ýagty ýyldyzlar bilen baglanyşykly. «Uebb» teleskobynyň infragyzyl spektrometri «MoM-z14-iň» düzüminde azodyň mukdarynyň ugleroddan ýokarydygyny görkezdi. Şuňa meňzeş aýratynlyklar Akmaýanyň ýolunyň daşky böleklerindäki käbir gadymy ýyldyz toplumlarynda hem bar. Bu bolsa dürli döwürlerde ýyldyzlaryň döreýiş prosesleriniň meňzeş bolandygyny görkezýär.
Alymlar şeýle hem irki döwre degişli galaktikalaryň iki esasy görnüşe bölünýändigini belleýär: azot mukdary köp bolan dykyz galaktikalar we azot mukdary pes bolan has seýrek gurluşly galaktikalar. Täze gözlegler Älemiň ösüşinde öň bize mälim bolmadyk mehanizmleri öwrenmäge ýardam berer.


15.06.2025 12:48
4.6k+

Ýewropanyň Solar Orbiter zondy ilkinji gezek Günüň günorta polýusyny görkezdi

Ýewropanyň Kosmos agentliginiň (ESA) Solar Orbiter zondy taryhda ilkinji gezek Günüň günorta polýusynyň suratlaryny we wideo ýazgysyny iberdi. Adatça, biz Güni diňe “gapdaldan” – onuň ekwatorynyň töwereginden görýäris...

14.06.2025 19:35
1.6k+

SpaceX Kanaweral burnundaky SLC-37 kosmodromyny Starship raketalary üçin üýtgedip gurar

SpaceX kompaniýasy Kanaweral burnundaky (Florida) SLC-37 uçuş toplumyny Starship raketasynyň zerurlyklaryna görä gaýtadan üýtgedip gurmaga deslapky ygtyýarnamany aldy. Ozal bu meýdançadan ULA kompaniýasynyň Delta IV raketalary uçurylýardy, indi bolsa ol SpaceX-e berildi...

13.06.2025 10:53
8k+

«Inoue» teleskoby Günüň fotosferasyny öň görlüp-eşidilmedik jikme-jiklikde görkezdi

«Inoue» teleskoby Günüň fotosferasynyň häzire çenli düşürilen iň jikme-jik suratlaryny aldy we ilkinji gezek, takmynan, 20 kilometrlik inçe magnit zolaklaryny görkezmegi başardy. Bu zolaklar Günüň granullarynyň – konweksion öýjükleriň diwarlary boýunça uzalyp gidýär...

08.06.2025 20:44
3.4k+

NASA 2024 YR4 asteroidiniň Aý bilen çaknyşmak ähtimallygyny ýokarlandyrdy

NASA 2024 YR4 asteroidiniň traýektoriýasyna gaýtadan seredip, onuň Aýa gaçmak ähtimallygyny ýokarlandyrdy. Geçen ýylyň ahyrynda ýüze çykarylan 2024 YR4 asteroidi ilkibaşda asteroid howpuna gözegçilik etmegiň taryhynda Ýer üçin iň çynlakaý howp diýlip ykrar edildi...