Iň uzakdaky galaktika tapyldy: bu açyş irki Äleme degişli ozalky teoriýalary sorag astyna alýar

  • 29.05.2025 18:17
  • 4.6k+

Massaçusets tehnologiýa institutynyň (MIT) alymlary häzirki wagta çenli üsti açylan iň uzakdaky galaktikanyň tapylandygyny mälim etdiler. Gözleg «Jeýms Uebb» kosmos teleskobynyň maglumatlaryna esaslanyp, irki ýyldyz ulgamlaryny öwrenýän «Mirage» atly maksatnamanyň çäginde alnyp baryldy.

Täze tapylan galaktika «MoM-z14» diýlip atlandyryldy. Astronomlaryň aýtmagyna görä, onuň gyzyla süýşmesi z = 14,4-e deň. Bu şol galaktikadan çykýan ýagtylygyň bize ýetip gelmegi üçin 13,5 milliard ýylyň gerekdigini aňladýar. Ýagny, biz ony Uly partlamadan bary-ýogy 280 million ýyl soňky ýagdaýynda görýäris.
«MoM-z14» alymlary ajaýyp ýagtylygy we ululygy bilen haýran galdyrdy. Ozal beýle äpet we ýagty galaktikalar beýle çalt döräp bilmez diýlip hasap edilýärdi. Emma bu ýeke-täk mysal däl. Mundan ozal hem «MoM-z14» bilen ýaşdaş «JADES-GS-z14-0» atly galaktika tapylypdy, ol hem örän ýokary ýagtylygy bilen tapawutlanýar. Iki galaktikanyň hersiniň diametri 1600 ýagtylyk ýylyndan hem köp bolup, ýüz millionlarça Gün massasyna deň agramy bar.

Gözlegleriň netijesine görä, bu galaktikalaryň ýagtylygynyň sebäbi, ýokary massaly gara girdaplar bilen däl-de, eýsem köp sanly ýaş we ýagty ýyldyzlar bilen baglanyşykly. «Uebb» teleskobynyň infragyzyl spektrometri «MoM-z14-iň» düzüminde azodyň mukdarynyň ugleroddan ýokarydygyny görkezdi. Şuňa meňzeş aýratynlyklar Akmaýanyň ýolunyň daşky böleklerindäki käbir gadymy ýyldyz toplumlarynda hem bar. Bu bolsa dürli döwürlerde ýyldyzlaryň döreýiş prosesleriniň meňzeş bolandygyny görkezýär.
Alymlar şeýle hem irki döwre degişli galaktikalaryň iki esasy görnüşe bölünýändigini belleýär: azot mukdary köp bolan dykyz galaktikalar we azot mukdary pes bolan has seýrek gurluşly galaktikalar. Täze gözlegler Älemiň ösüşinde öň bize mälim bolmadyk mehanizmleri öwrenmäge ýardam berer.


düýn 11:59
2.2k+

NASA we Hindistan Ýere syn ediş hemralaryndan iň gymmatlarynyň birini uçurmaga taýynlanýar

30-njy iýulda ABŞ-nyň Milli aeronawtika we kosmos giňişliginiň barlaglary dolandyryş gullugy (NASA) we Hindi kosmos barlaglary guramasy (ISRO) tarapyndan işlenip düzülen NISAR Ýere gözegçilik hemrasyny (NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar) uçurmak meýilleşdirilýär...

düýn 11:55
3.4k+

Günorta Koreýa 2045-nji ýyla çenli Aýda öz bazasyny gurar

Günorta Koreýa 2045-nji ýyla çenli  Aýda öz bazasynyň gurluşygyny tamamlamagy meýilleşdirýär. Aeroskosmos tehnikasy boýunça Döwlet koreý edarasy (KASA) degişli meýilnamany Tejondaky Koreýanyň Milli gözleg gaznasynda geçirilen ýygnakda hödürledi diýip, The Korea Times habar berýär...

21.07.2025 23:42
2.8k+

NASA býujetiň azaldylmagy sebäpli hemralary we kosmos enjamlaryny satýar

NASA-nyň Reaktiw hereket barlaghanasy (JPL) ozal Ýere gözegçilik etmek üçin ulanylan hemralary we kosmos enjamlaryny satyp başlady. Bu barada agentligiň öňki astrobiology Kit Kouwing tarapyndan ýöredilýän NASA Watch blogunda habar berilýär...

21.07.2025 00:38
6.6k+

Astronomlar ilkinji gezek täze planeta ulgamynyň döremegini görüp bildiler

Halkara astronomlar topary ilkinji gezek ýaş ýyldyzyň töwereginde planetalaryň emele gelip başlandygyny hasaba aldy. Nature žurnalynda neşir edilen açyş Gün ulgamynyň gelip çykyşyna düşünmekde möhüm ädim boldy...