Iň uzakdaky galaktika tapyldy: bu açyş irki Äleme degişli ozalky teoriýalary sorag astyna alýar

  • 29.05.2025 18:17
  • 4.8k+

Massaçusets tehnologiýa institutynyň (MIT) alymlary häzirki wagta çenli üsti açylan iň uzakdaky galaktikanyň tapylandygyny mälim etdiler. Gözleg «Jeýms Uebb» kosmos teleskobynyň maglumatlaryna esaslanyp, irki ýyldyz ulgamlaryny öwrenýän «Mirage» atly maksatnamanyň çäginde alnyp baryldy.

Täze tapylan galaktika «MoM-z14» diýlip atlandyryldy. Astronomlaryň aýtmagyna görä, onuň gyzyla süýşmesi z = 14,4-e deň. Bu şol galaktikadan çykýan ýagtylygyň bize ýetip gelmegi üçin 13,5 milliard ýylyň gerekdigini aňladýar. Ýagny, biz ony Uly partlamadan bary-ýogy 280 million ýyl soňky ýagdaýynda görýäris.
«MoM-z14» alymlary ajaýyp ýagtylygy we ululygy bilen haýran galdyrdy. Ozal beýle äpet we ýagty galaktikalar beýle çalt döräp bilmez diýlip hasap edilýärdi. Emma bu ýeke-täk mysal däl. Mundan ozal hem «MoM-z14» bilen ýaşdaş «JADES-GS-z14-0» atly galaktika tapylypdy, ol hem örän ýokary ýagtylygy bilen tapawutlanýar. Iki galaktikanyň hersiniň diametri 1600 ýagtylyk ýylyndan hem köp bolup, ýüz millionlarça Gün massasyna deň agramy bar.

Gözlegleriň netijesine görä, bu galaktikalaryň ýagtylygynyň sebäbi, ýokary massaly gara girdaplar bilen däl-de, eýsem köp sanly ýaş we ýagty ýyldyzlar bilen baglanyşykly. «Uebb» teleskobynyň infragyzyl spektrometri «MoM-z14-iň» düzüminde azodyň mukdarynyň ugleroddan ýokarydygyny görkezdi. Şuňa meňzeş aýratynlyklar Akmaýanyň ýolunyň daşky böleklerindäki käbir gadymy ýyldyz toplumlarynda hem bar. Bu bolsa dürli döwürlerde ýyldyzlaryň döreýiş prosesleriniň meňzeş bolandygyny görkezýär.
Alymlar şeýle hem irki döwre degişli galaktikalaryň iki esasy görnüşe bölünýändigini belleýär: azot mukdary köp bolan dykyz galaktikalar we azot mukdary pes bolan has seýrek gurluşly galaktikalar. Täze gözlegler Älemiň ösüşinde öň bize mälim bolmadyk mehanizmleri öwrenmäge ýardam berer.


21.10.2025 12:00
3.8k+

Rus inženerleri kosmosda emeli dartyş güýjüni döretmegi başardylar

“Roskosmosyň” düzümine girýän “Energiýa” raketa-kosmos korporasiýasy kosmos giňişliginde emeli dartyş güýjüni döretmäge ukyply ulgam üçin patent aldy. Degişli resminama Rospatentiň maglumatlar bazasynda çap edildi...

21.10.2025 11:57
3.6k+

SpaceX-iň weterany we maýyp arabasyndaky gyz New Shepard raketasynda suborbital uçuşa ugrar

SpaceX-iň öňki inženeri Hans Kýonigsmann Blue Origin kompaniýasynyň New Shepard raketasynda 2025-nji ýylyň noýabr aýynda suborbital uçuşa gatnaşmagy meýilleşdirýändigini aýtdy diýip, Ars Technica ýazýar. Kýonigsmann — SpaceX-iň ilkinji we iň abraýly işgärleriniň biridir...

19.10.2025 16:58
3.9k+

SpaceX kompaniýasy Starship V2-niň soňky uçuşyndan täsirli kadrlary görkezdi

SpaceX 14-nji oktýabrda bolan Starship V2 raketasynyň soňky synag uçuşyndan täze we örän täsirli kadrlary hödürledi. X sosial ulgamynda ýerleşdirilen wideoda missiýanyň iň esasy tapgyrlary – raketanyň uçuşy, basgançaklaryň bölünip aýrylyşy we suwa gonmazdan öň atmosfera girişi görkezilýär...

17.10.2025 18:55
2.9k+

SpaceX “Falcon 9” raketa göterijisiniň birinji basgançagyny 500-nji gezek Ýere yzyna gaýtardy

16-njy oktýabrda SpaceX kompaniýasy Falcon 9 raketasynyň nobatdaky uçuşyny üstünlikli amala aşyrdy. Ol orbita Starlink ulgamynyň 28 hemrasyny çykardy. Kompaniýa üçin bu uçuş aýratyn ähmiýetli boldy – raketanyň birinji basgançagy 500-nji gezek Ýere üstünlikli gaýdyp geldi...