Täze barlaglar pişigiň eldekileşdirilmeginiň ýakymsyz syrlaryny açdy

  • 04.05.2025 13:40
  • 9.5k+

Gadymy Müsürde gurbanlyk bermek üçin haýwanlara bolan isleg sebäpli pişikler eldekileşdirilipdir. Munuň şeýledigini halkara alymlar toparlary tarapyndan alnan genetiki maglumatlar tassyklaýar.

Barlaglar entek gözden geçirilmedi we bioRxiv platformasynda ýerleşdirilmedi.
Felis catus-leriň (öý pişikleri) gelip çykyşy barada iki esasy nazary garaýyş bar. Birinjisi, pişikleriň neolit döwründe Ýewropada eldekileşdirilendigini öňe sürýär. Şol döwürde ýer işläp bejermekligiň peýda bolmagy bilen, adamlar kynlyk bilen ýetişdirilen hasyly weýran edýän gemrijileri awlaýan ýabany pişikleri köpeldip başlapdyrlar.
Täze maglumatlara esaslanýan ikinji nazary garaýyş pişikleriň Müsürde däp-dessurlar üçin köpçülikleýin köpeldilendigini görkezýär. Olaryň arasyndaky dostluk şol sebäpli berkäpdir. Bu haýwanlar ýurduň daşyna satylypdyr we wagtyň geçmegi bilen bütin dünýä ýaýrapdyr.
Alymlar birinji barlagda öý pişikleriniň, ýewropaly (Felis silvestris) we afrikaly ýabany pişikleriň (Felis lybica) süňklerini deňeşdirdiler. Öý pişikleriniň genetiki taýdan afrikaly pişiklere has ýakyndygy anyklandy. Hasaplamalara görä, Felis catus Ýewropada Rimiň giňelmeginden öň peýda bolupdyr we olaryň ýaýramagy bilen Felis silwestris-iň sany azalmaga başlapdyr.
Ikinji barlagda Ýewropadan, Anadolydan, Demirgazyk Afrikadan we beýleki sebitlerden gadymy pişikleriň 70 sany genomy seljerildi. Netijeler Felis catus-iň Felis lybica-dan gelip çykandygyny görkezdi. Netijeler bu pişikleriň soňky iki müň ýylda Ýewropa, megerem, Demirgazyk Afrikadan getirilendigini görkezýär.


28.10.2025 11:14
1.5k+

Barlag: EA sebäpli ýetginjekler çalt, ýöne ýüzleý pikirlenip başladylar

Oksfordyň uniwersitetiniň neşirýatynyň geçiren täze barlagyna görä, emeli aň (AI) ýaşlaryň pikirlemegine işjeň täsir edýär: ol has çalt pikirlemäge kömek edýär, ýöne käte seljerme çuňlugyny ýitirýär diýip Business Insider ýazýar...

23.10.2025 09:57
6.9k+

Alymlar Sahara çölüniň häzirkisinden 75%-e çenli “ygally” bolmagynyň mümkindigini çaklaýarlar

XXI asyryň ikinji ýarymynda Sahara çölünde ýagşyň mukdary häzirki döwrüň görkezijileri bilen deňeşdirilende takmynan 75% ýokarlanyp biler diýip, ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetiniň klimatologlary çaklaýarlar. Barlaglaryň netijeleri npj Climate and Atmospheric Science žurnalynda çap edildi...

16.10.2025 09:22
5.6k+

Alymlar: Ýer klimat çökgünliginde “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgidi” aşdy

Täze ylmy barlaglaryň maglumatlaryna görä, planeta klimat üýtgemeleriniň “yzyna gaýtaryp bolmajak ilkinji sepgitden” geçdi. Ummanlaryň gyzmagy tas milliard adamyň durmuşyny kesgitleýän merjen rifleriň köpçülikleýin ölmegine getirdi diýlip, Science News žurnalynda neşir edilen hasabatda aýdylýar...

30.09.2025 18:01
2.6k+

Alymlar berk sosial baglanyşyklar biologiki taýdan garramagy haýalladýar diýip hasaplaýarlar

Amerikaly barlagçylar ömrüň dowamynda berk sosial baglanyşyklaryň biologiki taýdan haýal garramak bilen baglanyşyklydygyny anykladylar. Bu barada "Brain, Behavior & Immunity - Health” žurnalyndaky makala salgylanýan PsyPost ýazýar...