Täze barlaglar pişigiň eldekileşdirilmeginiň ýakymsyz syrlaryny açdy

  • 04.05.2025 13:40
  • 9.5k+

Gadymy Müsürde gurbanlyk bermek üçin haýwanlara bolan isleg sebäpli pişikler eldekileşdirilipdir. Munuň şeýledigini halkara alymlar toparlary tarapyndan alnan genetiki maglumatlar tassyklaýar.

Barlaglar entek gözden geçirilmedi we bioRxiv platformasynda ýerleşdirilmedi.
Felis catus-leriň (öý pişikleri) gelip çykyşy barada iki esasy nazary garaýyş bar. Birinjisi, pişikleriň neolit döwründe Ýewropada eldekileşdirilendigini öňe sürýär. Şol döwürde ýer işläp bejermekligiň peýda bolmagy bilen, adamlar kynlyk bilen ýetişdirilen hasyly weýran edýän gemrijileri awlaýan ýabany pişikleri köpeldip başlapdyrlar.
Täze maglumatlara esaslanýan ikinji nazary garaýyş pişikleriň Müsürde däp-dessurlar üçin köpçülikleýin köpeldilendigini görkezýär. Olaryň arasyndaky dostluk şol sebäpli berkäpdir. Bu haýwanlar ýurduň daşyna satylypdyr we wagtyň geçmegi bilen bütin dünýä ýaýrapdyr.
Alymlar birinji barlagda öý pişikleriniň, ýewropaly (Felis silvestris) we afrikaly ýabany pişikleriň (Felis lybica) süňklerini deňeşdirdiler. Öý pişikleriniň genetiki taýdan afrikaly pişiklere has ýakyndygy anyklandy. Hasaplamalara görä, Felis catus Ýewropada Rimiň giňelmeginden öň peýda bolupdyr we olaryň ýaýramagy bilen Felis silwestris-iň sany azalmaga başlapdyr.
Ikinji barlagda Ýewropadan, Anadolydan, Demirgazyk Afrikadan we beýleki sebitlerden gadymy pişikleriň 70 sany genomy seljerildi. Netijeler Felis catus-iň Felis lybica-dan gelip çykandygyny görkezdi. Netijeler bu pişikleriň soňky iki müň ýylda Ýewropa, megerem, Demirgazyk Afrikadan getirilendigini görkezýär.


15.12.2025 11:29
2.2k+

Smartfonlar çagalarda depressiýa we semizlik howpuny ýokarlandyrdy

Çaganyň smartfon bilen ir tanyşmagy alymlarda uly howatyrlanma döredýär: amerikaly hünärmenleriň täze barlaglary bu enjamy ele almak ýaşynyň we ýetginjeklerde depressiýa, semizlik we ýeterliksiz ukynyň artmak howpunyň arasynda aladalandyryjy baglanyşygy ýüze çykardy...

04.12.2025 13:32
2.9k+

Alymlar tüwiniň dykyz topragy “burawlamak” mehanizmini ulanýandygyny anyklady

Halkara biologlar topary tüwiniň köküniň hatda örän dykyz toprakdan nädip ösüp bilýändigini öwrendi. Nature žurnalyndaky ylmy makalada bellenilişi ýaly, ösümlik öz öýjükleriniň gurluşyny üýtgedip, köki özboluşly senagat turbasyna öwürýän aýratyn mehanizmi ulanýar eken...

01.12.2025 12:46
5.7k+

Adam beýnisi 5 ýaş tapgyryndan geçýär: jahyllyk 32 ýaşa çenli dowam edýär

Kembrij uniwersitetiniň neýrobiologlarynyň täze gözlegi adam beýnisiniň bäş tapgyrdan geçýändigini görkezdi. Bu tapgyrlarda neýron gurluşynyň düýpgöter üýtgemegine getirýän “özgeriş döwürleri” bolup geçýär. Şol bir wagtyň özünde, jahyllyk döwrüniň, adatça, hasap edilenden uzak dowam edýändigi bellenilýär...

01.12.2025 12:03
5k+

Alymlar Betmeniň golaýda bolmagynyň adamlary “mylakatly” edýändigini anyklady

Milandaky Mukaddes Ýürek katolik uniwersitetiniň alymlary psihologik tejribe geçirip, Betmeniň golaýda wagty adamlaryň has rehimli bolýandygyny anyklady. Bu barada ylmy iş Mental Health Research žurnalynda neşir edildi...