Täze barlaglar pişigiň eldekileşdirilmeginiň ýakymsyz syrlaryny açdy

  • 04.05.2025 13:40
  • 9.1k+

Gadymy Müsürde gurbanlyk bermek üçin haýwanlara bolan isleg sebäpli pişikler eldekileşdirilipdir. Munuň şeýledigini halkara alymlar toparlary tarapyndan alnan genetiki maglumatlar tassyklaýar.

Barlaglar entek gözden geçirilmedi we bioRxiv platformasynda ýerleşdirilmedi.
Felis catus-leriň (öý pişikleri) gelip çykyşy barada iki esasy nazary garaýyş bar. Birinjisi, pişikleriň neolit döwründe Ýewropada eldekileşdirilendigini öňe sürýär. Şol döwürde ýer işläp bejermekligiň peýda bolmagy bilen, adamlar kynlyk bilen ýetişdirilen hasyly weýran edýän gemrijileri awlaýan ýabany pişikleri köpeldip başlapdyrlar.
Täze maglumatlara esaslanýan ikinji nazary garaýyş pişikleriň Müsürde däp-dessurlar üçin köpçülikleýin köpeldilendigini görkezýär. Olaryň arasyndaky dostluk şol sebäpli berkäpdir. Bu haýwanlar ýurduň daşyna satylypdyr we wagtyň geçmegi bilen bütin dünýä ýaýrapdyr.
Alymlar birinji barlagda öý pişikleriniň, ýewropaly (Felis silvestris) we afrikaly ýabany pişikleriň (Felis lybica) süňklerini deňeşdirdiler. Öý pişikleriniň genetiki taýdan afrikaly pişiklere has ýakyndygy anyklandy. Hasaplamalara görä, Felis catus Ýewropada Rimiň giňelmeginden öň peýda bolupdyr we olaryň ýaýramagy bilen Felis silwestris-iň sany azalmaga başlapdyr.
Ikinji barlagda Ýewropadan, Anadolydan, Demirgazyk Afrikadan we beýleki sebitlerden gadymy pişikleriň 70 sany genomy seljerildi. Netijeler Felis catus-iň Felis lybica-dan gelip çykandygyny görkezdi. Netijeler bu pişikleriň soňky iki müň ýylda Ýewropa, megerem, Demirgazyk Afrikadan getirilendigini görkezýär.


27.05.2025 12:34
7.6k+

Alymlar gadymy türki halklaryň «jadyly» daşlaryň güýjüne bolan ynançlaryny öwrendiler

Orta Aziýanyň giň sähralaryndan başlap, Kiçi Aziýanyň gadymy ybadathanalaryna çenli dürli halklaryň arasynda, käbir daşlaryň adam bilen ýokary güýçleriň arasynda araçy bolup bilýändigi barada ynanç giňden ýaýrapdyr...

21.05.2025 15:07
14k+

Alymlar näme üçin barmaklaryň suwda mürşýändigini anykladylar

Barmaklar uzak wagtlap suwda saklansa, olaryň derisi ýygyrt-ýygyrt bolýar. Uzak wagtlap muny deriniň çişmegi bilen baglanyşdyryp geldiler, ýöne Bingemton uniwersitetiniň (ABŞ) barlagçylary başga netijä geldiler...

19.05.2025 22:31
6.7k+

Arheologlar Goňurdepäniň Oks siwilizasiýasyndaky möhüm ornuny açyp görkezdi

Russiýanyň Ylymlar akademiýasynyň alymlary Goňurdepedäki guburlaryň jaýlanyş dessurlary, planigrafiýasy we hronologiýasy boýunça giňişleýin barlag geçirdiler. Alnan netijeler Goňurdepäniň bürünç eýýamynda Merkezi Aziýada gülläp ösen we soňra ýitip giden Oks siwilizasiýasynyň (Baktriýa-Margian arheologik toplumynyň) administratiw hem-de dini merkezi bolandygyny subut etdi...

19.05.2025 17:17
2.1k+

Garwardda demokratiýanyň düýbüni tutan ilkinji resminamalaryň biri ýüze çykaryldy

Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda Garwardyň hukuk mekdebiniň kitaphanasynda 80 ýyl saklanan we Azatlyklaryň beýik hartiýasynyň nusgasy hasaplanyp gelen golýazmanyň asyl nusgadygy kesgitlenildi. Bu barada The Guardian neşiri habar berýär...