Alymlar gadymy eýran medeniýetinde stoluň üstünde oýnalýan oýnuň düzgünlerini dikeltdiler. Onuň ýaşy 4500 ýyl

  • 28.12.2024 08:49
  • 4.3k+

Alymlar ýaşy 4500 ýyl bolan, stoluň üstünde oýnalýan oýnuň düzgünlerini täzeden dikeltdiler. Oýun tagtasy 1977-nji ýylda Eýranyň günorta-gündogaryndaky Şahr-e Sohtede geçirilen arheologiki gazuw-agtaryş işleri wagtynda tapyldy diýip, Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies  žurnalynda çap edilen ylmy işe salgylanýan ScienceAlert ýazýar.

Göçümleri dikeltmek üçin barlagçylara 47 ýyl gerek boldy.
Beýik Britaniýanyň Esseks uniwersitetiniň informatika boýunça hünärmeni Sem Jelweh garaşsyz arheolog Hosseýn Moradi bilen bilelikde bolup biläýjek  düzgünleriň akylly-başly toplumyny döretmek üçin fiziki subutnamalaryň we modelirlemäniň utgaşmasyny ulandylar.

"Teklip edilýän düzgünler taryhy taýdan takyk we oýun meýdançasynyň her bir bölegine ähmiýet bermek üçin niýetlenendir" – diýip, alymlar gürrüň berdiler.

Oýun haşamlanyp ýylanyň şekili çekilen 20 öýjükli tagtadan, 27 geometrik figuradan  we dört sany oýun çöpünden ybarat. Oýunçylar figuralary herekete getirmek we garşydaşlaryndan öňe geçmek üçin kubikleri atýarlar. Iki oýunçynyň her birinde on sany "ylgawçydan", şeýle hem ýyldyz şekilli figuralardan ("gaçybatalga" hökmünde çykyş edýär) we konus şekilli figuradan ("bloklaýjylar" hökmünde ulanylyp bilner) ybarat toplum  bar.
Oýunçynyň wezipesi garşydaşyndan öň tagtanyň üstünden on çöpüň hemmesini aýyrmakdan ybarat. Bu baglanyşygy ulanyp, gadymy oýunda güýjüňizi synap bilersiňiz.
Barlagçylar bu oýnuň bürünç eýýamynda meşhur bolan bolmagynyň we dürli medeniýetlerde dürlüçe atlandyrylan bolmagynyň mümkindigini aýdýarlar. Saklanyp galan bir adyny hem tapmak başartmady.


düýn 14:13
5.1k+

Müsürde ýitirilen gadymy Imet şäheri tapyldy: ol ýerde birwagtlar köp gatly jaýlar bolupdyr

Arheologlar Müsüriň gadymy Tanis şäherinden 10 km uzaklykda, Nil deltasynyň golaýynda ýitirilen Imet şäheriniň üstüni açdy. Gazuw-agtaryş işleri Mançester uniwersitetinden Müsüri öwrenýän alym Niki Nilseniň ýolbaşçylygynda geçirildi diýip, Daily Mail habar berýär...

04.07.2025 18:32
4.7k+

Uelsiň paýtagtynda şäher seýilgähiniň aşagyndan bürünç asyrynyň mazary tapyldy

Britaniýanyň Kardiff şäherindäki Trelaý seýilgähiniň aşagyndan meýletinçi  arheologlar bürünç eýýamynyň mazaryny tapdylar. Tapyndylar takmynan b.e. öňki 1500-nji ýylda gurlan tegelek jaýyň gapdalyndan tapyldy. Bu bina bu ýerden iki ýyl ozal gazylyp tapylypdy...

04.07.2025 18:30
2.7k+

Şweýsariýada geljekdäki ýitgileriň öňüni almak üçin mikrob saklaýjy enjam döredilýär

Şweýsariýada Microbiota Vault Initiative - mikrob dürlüligini goramak üçin “mikrobiologik gämi” taslamasy durmuşa geçirilýär. Alymlary geljekde köp möhüm bakteriýalaryň adam bedeninden ýok bolup gitmeginiň mümkindigi alada goýýar...

04.07.2025 18:28
3.1k+

Alymlar howadan agyz suwuny alýan “gabarçakly örtük” döretdiler

Massaçusets Tehnologiýa institutynyň (MIT) alymlary aşa gurak şertlerde-de, mysal üçin Sahara çölünde ýa-da Ölüm jülgesinde (ABŞ-da ýerleşýär)  howadan agyz suwuny alyp bilýän enjamy döretdiler diýip, Live Science ýazýar...