Alymlar gadymy eýran medeniýetinde stoluň üstünde oýnalýan oýnuň düzgünlerini dikeltdiler. Onuň ýaşy 4500 ýyl

  • 28.12.2024 08:49
  • 4.4k+

Alymlar ýaşy 4500 ýyl bolan, stoluň üstünde oýnalýan oýnuň düzgünlerini täzeden dikeltdiler. Oýun tagtasy 1977-nji ýylda Eýranyň günorta-gündogaryndaky Şahr-e Sohtede geçirilen arheologiki gazuw-agtaryş işleri wagtynda tapyldy diýip, Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies  žurnalynda çap edilen ylmy işe salgylanýan ScienceAlert ýazýar.

Göçümleri dikeltmek üçin barlagçylara 47 ýyl gerek boldy.
Beýik Britaniýanyň Esseks uniwersitetiniň informatika boýunça hünärmeni Sem Jelweh garaşsyz arheolog Hosseýn Moradi bilen bilelikde bolup biläýjek  düzgünleriň akylly-başly toplumyny döretmek üçin fiziki subutnamalaryň we modelirlemäniň utgaşmasyny ulandylar.

"Teklip edilýän düzgünler taryhy taýdan takyk we oýun meýdançasynyň her bir bölegine ähmiýet bermek üçin niýetlenendir" – diýip, alymlar gürrüň berdiler.

Oýun haşamlanyp ýylanyň şekili çekilen 20 öýjükli tagtadan, 27 geometrik figuradan  we dört sany oýun çöpünden ybarat. Oýunçylar figuralary herekete getirmek we garşydaşlaryndan öňe geçmek üçin kubikleri atýarlar. Iki oýunçynyň her birinde on sany "ylgawçydan", şeýle hem ýyldyz şekilli figuralardan ("gaçybatalga" hökmünde çykyş edýär) we konus şekilli figuradan ("bloklaýjylar" hökmünde ulanylyp bilner) ybarat toplum  bar.
Oýunçynyň wezipesi garşydaşyndan öň tagtanyň üstünden on çöpüň hemmesini aýyrmakdan ybarat. Bu baglanyşygy ulanyp, gadymy oýunda güýjüňizi synap bilersiňiz.
Barlagçylar bu oýnuň bürünç eýýamynda meşhur bolan bolmagynyň we dürli medeniýetlerde dürlüçe atlandyrylan bolmagynyň mümkindigini aýdýarlar. Saklanyp galan bir adyny hem tapmak başartmady.


31.08.2025 08:48
8.6k+

Koloradoda dinozawrlardanam has gadymy pyşbaganyň görnüşi tapyldy

Paleontologlar Chelydridae maşgalasyndan bolan pyşbagalaryň ozal näbelli sütün öýjükli neslini  we görnüşini tapdylar. Olary Koloradodan tapylan bitin çanagyna we beýleki galyndylaryna esaslanyp suratlandyrmak başartdy...

26.08.2025 13:37
9.6k+

Müsürde suwdan gadymy Kanopus şäheriniň bölekleri çykaryldy

Müsür häkimiýetleri Aleksandriýanyň golaýynda Abu-Kir aýlagynda ýerleşen suwa giden gadymy şäheriň böleklerini gury ýere çykardy diýip, The Guardian habar berýär. Bu Müsüri tas 300 ýyl dolandyran Ptolemeý nesilşalygynyň dolandyran we 600 ýyl töweregi ýurdy dolandyran Rim imperiýasynyň döwründe möhüm merkeze öwrülen Kanopus şäheri hasaplanýar...

26.08.2025 13:26
5.2k+

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy. Istiorachis macarthurae adyny alan bu jandarlar 120 mln ýyldan gowrak ozal Angliýanyň günorta kenaryndan uzak bolmadyk ýerde ýaşapdyr diýip, Londondaky Tebigy taryh muzeýine salgylanyp, CNN habar berýär...

25.08.2025 13:04
3.2k+

Awstraliýada adam derisine has ýakyn deri nusgalary ösdürilip ýetişdirildi

Kwinslend uniwersitetiniň ýanyndaky Freýzer institutynyň barlaghanasyndan awstraliýaly alymlar ilkinji gezek doly derejede adam derisiniň gurluşyny gaýtalaýan deri nusgalaryny ösdürip ýetişdirdi. Bu barada ABC ýaýlym korporasiýasy habar berdi...