Kosmosa uçuşlar astronawtlaryň bedeninde üýtgeşmeleri döredýär

  • 12.07.2024 11:50
  • 11k+

Barlaglar kosmosa uçuşlaryň adamyň bedenine düýpli täsir ýetirip biljekdigini  görkezýär. NASA we beýleki guramalar tarapyndan geçirilen soňky barlaglar kosmosda bolmagyň hromosomlaryň ujundaky gorag “gapaklary” bolan telomerleriň uzynlygyna täsiriniň bardygyny ýüze çykardy.

2015-nji ýylda NASA synagyň çäklerinde Halkara kosmos stansiýasyna astronawt Skott Kelli bilen ilkinji bir ýyllyk missiýasyny iberipdi. Onuň beden taýdan birmeňzeş ekiztaýy Mark Ýerde galdy. Alymlar ganyň nusgalarynyň kömegi bilen organizmiň uçuşdan öňki we Ýere gonandan soňky ýagdaýyny deňeşdirmek islediler. Netijede, olar garaşylmadyk bir tapawudy tapdylar. HKS-da bir ýyl bolandan soň, astronawtyň telomerleri uzalypdyr. Adatça, dürli faktorlaryň täsiri bilen olar kiçelýärler we demensiýa, rak we ýürek-damar ýetmezçiligi ýaly keselleriň ösüşiniň görkezijisi bolup bilerler. Mundan başga-da, kosmonawtlaryň telomerleri gaýdyp gelenden soň tiz öňki kaddyna gaýdyp geldiler, biraz soň bolsa deslapky ýagdaýyndan hem has gysgaldylar.
Şuňa meňzeş netijeler alty aýlyk missiýa bilen HKS-a giden 10 astronawt bilen geçirilen barlagda-da alyndy. Astronawtlar gatnaşmazdan geçirilen terjibeler synaga  has hem aýdyňlyk getirdi. Alymlar Ewereste çykan alpinistleriň organizmlerini öwrendiler. Netije birmeňzeş boldy. Telomeriň uzynlygynyň üýtgemegine HKS-yň mikrograwitasiýasy däl-de, başga täsirler sebäp bolan bolsa gerek. Mysal üçin, radiasiýanyň täsiriniň ýokarlanmagy.

2021-nji ýylda kosmos syýahatçylarynyň gatnaşmagynda ilkinji gezek guralan SpaceX Inspiration4 missiýasy wagtynda, hatda gysga wagtlyk uçuşlar (3 gün) hem şuňa meňzeş üýtgeşmeleri döretdi. Diýmek, bu hatda gysga “syýahatyň” hem netijede adamyň ýaşynyň kemelmegine getirýändigini aňladýar.
Alymlar häzirlikçe bu üýtgeşmeleri gutarnykly düşündirip bilmeýärler, ýöne olaryň radiasiýanyň täsir etmegi we kosmos giňişligine häsiýetli okisleýji stres bilen baglanyşyklydygyny öňe sürýärler.


düýn 11:09
5.4k+

Kesar kesimi arkaly doglan çagada akganlylygyň döremek töwekgelçiligi 20% ýokarlanýar

Şwesiýanyň Karolinska institutynyň (KI) alymlary garny kesip almak arkaly doglan çagalarda akganlylygyň döremek ähtimallygynyň tebigy ýol bilen dünýä inen çagalar bilen deňeşdirilende, takmynan, 20% ýokarydygyny anyklady...

09.07.2025 20:08
1.8k+

Google emeli aňyň kömegi bilen düwnük keseline garşy derman taýýarlaýar

Alphabet holdinginiň düzümine girýän Isomorphic Labs kompaniýasy emeli aň tehnologiýalaryny ulanyp, düwnük keseline garşy derman serişdesini işläp taýýarlaýar. Bu barada Fortune neşiri habar berýär. Kompaniýanyň...

08.07.2025 17:33
2.9k+

Jons Hopkins uniwersitetiniň emeli aňy ýüregiň birden durmak howpuny 93%-e çenli takyklyk bilen anyklaýar

Jons Hopkins uniwersitetiniň alymlary ýüregiň birden durmak howpuna degişli alamatlary ýokary takyklyk bilen ýüze çykarýan emeli aň algoritmini işläp düzdüler. Model hassalaryň doly lukmançylyk maglumatlaryny, şol sanda öňki ýürek MRT (magnit-rezonans tomografiýa) barlaglaryny hem seljerýär we ölüm howpuny ýokarlandyrýan dokumanyň, ýagny fibrozanyň bardygyny-ýokdugyny kesgitleýär...

08.07.2025 10:34
2.7k+

Astrahanda hroniki ýaralary, başlary we ýanyklary bitirmek üçin täze gel döredildi

Astrahan döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň ylmy barlagçylary hroniki ýaralaryň bitmegini tizleşdirýän geli döretdi. Täze serişde zeper ýeten ýerlerde ganyň aýlanmagyny gowulandyrmak arkaly täsir edýär. Bu bolsa bitmeýän ýaralary, ýanyklary we ýatmakdan hamyň ölen ýerlerini bejermekde möhüm ähmiýete eýedir...