Amerikada kebelekler ýitirim bolup başlady: näme bolýar?

  • 13.03.2025 23:00
  • 5.8k+

Täze geçirilen ylmy barlaglara görä, Amerikada kebelekleriň sany juda çalt azalýar. Munuň esasy sebäpleri – insektisidleriň giňden ulanylmagy, howanyň üýtgemegi we kebelekleriň ýaşaýan gurşawynyň tozmagy. «Phys.org» neşiriniň ýazmagyna görä, 2000-nji ýyldan bäri, bu owadan mör-möjekleriň sany 22% azaldy.

ABŞ-nyň 48 ştatynda geçirilen ilkinji giňişleýin ylmy gözlegleriň netijelerine görä, şu asyryň başyndan bäri, kebelekleriň sany her ýyl ortaça 1,3% azalýar. Şeýle-de hasabatlara görä, 114 görnüşiň sany barha çalt azalýar. Diňe 9 görnüşde, tersine, artyş bar.

«Biz soňky 20 ýyl bäri kebelekleriň sanynyň kemelişine syn edip gelýäris we munuň bes etjek alamaty ýok» — diýip, gözlegiň awtorlarynyň biri, Miçigan döwlet uniwersitetiniň entomology Nik Heddad belleýär.

Alymlar bu gözleg üçin, 35 dürli monitoringa esaslanýan 76 müň 957 hasabaty seljeripdirler. Bu seljeriş birnäçe onýyllyga degişli maglumatlary öz içine alýar. Jemi 12,6 million kebelek hasaba alyndy. Täze gözlegleriň birinde şa kebelekleriň sany aýratyn seljerildi, sebäbi olaryň federasiýa tarapyndan ýitip gitmek howpy abanýan görnüşleriň sanawyna girizilmegi mümkin. Alnan soňky maglumatlara görä, şa kebelekleriň sany 10 müňden hem aşak düşüpdir. Bu bolsa 1997-nji ýyldaky görkezijiden (1,2 milliondan) juda pesdir.

«Gürrüň, bary-ýogy 30-40 ýylyň dowamynda yklymdaky kebelekleriň (we beýleki mör-möjekleriň) ýarysyny ýitirendigimiz barada gidýär!» — diýip, Konnektikut uniwersitetiniň entomology Dewid Wagner aladalanma bilen belleýär.

Bilermenleriň pikirine görä, kebelekleriň sanynyň azalyşy iň köp Günorta-Günbatar Amerikada bolup geçýär. Esasanam Arizona, Nýu-Meksiko, Tehas we Oklahoma ştatlarynda bu ýagdaý barha agyrlaşýar. Bu sebitlerde soňky 20 ýylyň dowamynda kebelekleriň sany iki esseden gowrak kemelipdir.
Hünärmenleriň pikirine görä, howanyň üýtgemegi, insektisidleriň ulanylmagy we ýaşaýyş gurşawlarynyň tozmagy bir-biri bilen baglanyşykly. Bu ýagdaýlar kebelekleriň sanyna oňaýsyz täsir ýetirýär. Amerikaly alymlaryň öňki gözleglerine görä, iň köp zyýan ýetirýän faktor insektisidlerdir.

«Bu geň zat däl, sebäbi biziň gözleglere başlanymyz bäri, insektisidleriň ulanylyş usuly ep-esli üýtgedi» — diýip, entomolog netije çykardy.


23.10.2025 18:09
16k+

Nýu-Ýorkda “millionerleriň köçesinde” 102 gatly bina ýumrulyp başlady

Ýakynda Nýu-Ýorkdaky Park-awenýuda gurlan 102 gatly ýaşaýyş jaýy ýumrulmak howpunyň astynda düşdi. The New York Times-yň maglumatlaryna görä, munuň güman edilýän sebäbi gurluşykda ulanylan betonyň düzüminiň üýtgedilmegi boldy...

14.10.2025 20:31
4.6k+

Amazon MGM Studios Melaniýa Tramp hakynda film taýýarlaýar

Amazon MGM Studios ABŞ-nyň birinji hanymy Melaniýa Tramp hakynda dokumental film taýýarlaýar diýip, Variety habar berýär. Filmiň çykjak senesi 2026-njy ýylyň 30-njy ýanwaryna meýilleşdirilýär. Filme “Dykyn wagty” («Час пик») atly gülküli boýewik bilen tanalýan režissýor Brett Ratner ýolbaşçylyk eder...

14.10.2025 13:11
8.3k+

Tehasda awtomobil ululygynda NASA-nyň enjamy gondy

Tehas amerikan ştatynda meýdana awtomobil ululygynda NASA-nyň abzally kosmos enjamy gondy. Ýerli ýaşaýjy Enn Uolter, takmynan, 10 metr diametrli paraşýutda ýuwaşlyk bilen aşak düşýän obýekti gördi diýip, ABC News habar berýär...

29.09.2025 14:43
8.5k+

«Ofis» teleserialynyň ýyldyzlary «Kim millioner bolmak isleýär?» gepleşiginde 1 mln dollar utdular

Meşhur «Ofis» sitkomynyň aktýorlary Keýt Flenneri we Oskar Nunýes «Kim millioner bolmak isleýär?» amerikan telegepleşiginde baş baýragy, ýagny 1 million dollar gazandylar. Olar bu puly haýyr-sahawat gaznalaryna ugratmagy meýilleşdirýärler...