Amerikada kebelekler ýitirim bolup başlady: näme bolýar?

  • 13.03.2025 23:00
  • 5.8k+

Täze geçirilen ylmy barlaglara görä, Amerikada kebelekleriň sany juda çalt azalýar. Munuň esasy sebäpleri – insektisidleriň giňden ulanylmagy, howanyň üýtgemegi we kebelekleriň ýaşaýan gurşawynyň tozmagy. «Phys.org» neşiriniň ýazmagyna görä, 2000-nji ýyldan bäri, bu owadan mör-möjekleriň sany 22% azaldy.

ABŞ-nyň 48 ştatynda geçirilen ilkinji giňişleýin ylmy gözlegleriň netijelerine görä, şu asyryň başyndan bäri, kebelekleriň sany her ýyl ortaça 1,3% azalýar. Şeýle-de hasabatlara görä, 114 görnüşiň sany barha çalt azalýar. Diňe 9 görnüşde, tersine, artyş bar.

«Biz soňky 20 ýyl bäri kebelekleriň sanynyň kemelişine syn edip gelýäris we munuň bes etjek alamaty ýok» — diýip, gözlegiň awtorlarynyň biri, Miçigan döwlet uniwersitetiniň entomology Nik Heddad belleýär.

Alymlar bu gözleg üçin, 35 dürli monitoringa esaslanýan 76 müň 957 hasabaty seljeripdirler. Bu seljeriş birnäçe onýyllyga degişli maglumatlary öz içine alýar. Jemi 12,6 million kebelek hasaba alyndy. Täze gözlegleriň birinde şa kebelekleriň sany aýratyn seljerildi, sebäbi olaryň federasiýa tarapyndan ýitip gitmek howpy abanýan görnüşleriň sanawyna girizilmegi mümkin. Alnan soňky maglumatlara görä, şa kebelekleriň sany 10 müňden hem aşak düşüpdir. Bu bolsa 1997-nji ýyldaky görkezijiden (1,2 milliondan) juda pesdir.

«Gürrüň, bary-ýogy 30-40 ýylyň dowamynda yklymdaky kebelekleriň (we beýleki mör-möjekleriň) ýarysyny ýitirendigimiz barada gidýär!» — diýip, Konnektikut uniwersitetiniň entomology Dewid Wagner aladalanma bilen belleýär.

Bilermenleriň pikirine görä, kebelekleriň sanynyň azalyşy iň köp Günorta-Günbatar Amerikada bolup geçýär. Esasanam Arizona, Nýu-Meksiko, Tehas we Oklahoma ştatlarynda bu ýagdaý barha agyrlaşýar. Bu sebitlerde soňky 20 ýylyň dowamynda kebelekleriň sany iki esseden gowrak kemelipdir.
Hünärmenleriň pikirine görä, howanyň üýtgemegi, insektisidleriň ulanylmagy we ýaşaýyş gurşawlarynyň tozmagy bir-biri bilen baglanyşykly. Bu ýagdaýlar kebelekleriň sanyna oňaýsyz täsir ýetirýär. Amerikaly alymlaryň öňki gözleglerine görä, iň köp zyýan ýetirýän faktor insektisidlerdir.

«Bu geň zat däl, sebäbi biziň gözleglere başlanymyz bäri, insektisidleriň ulanylyş usuly ep-esli üýtgedi» — diýip, entomolog netije çykardy.


29.09.2025 14:43
465

«Ofis» teleserialynyň ýyldyzlary «Kim millioner bolmak isleýär?» gepleşiginde 1 mln dollar utdular

Meşhur «Ofis» sitkomynyň aktýorlary Keýt Flenneri we Oskar Nunýes «Kim millioner bolmak isleýär?» amerikan telegepleşiginde baş baýragy, ýagny 1 million dollar gazandylar. Olar bu puly haýyr-sahawat gaznalaryna ugratmagy meýilleşdirýärler...

24.09.2025 13:22
14

Kristofer Nolan Amerikanyň Režissýorlar gildiýasynyň prezidentligine saýlandy

Kristofer Nolan Amerikanyň Režissýorlar gildiýasynyň täze prezidenti wezipesine bellendi diýip, Variety neşiri habar berýär. “Interstellaryň” we “Oppengeýmeriň” döredijisi 2021-nji ýyldan bäri gurama ýolbaşçylyk eden Lesli Linka Gletteriň ornuna geçdi...

23.09.2025 17:40
4

ABŞ-daky Tennessi uniwersiteti talyplara GTA oýny arkaly taryhy öwreder

Tennessi ştatynyň uniwersitetinde Grand Theft Auto oýunlarynyň üsti bilen ABŞ-nyň 1980-nji ýyldan bärki taryhyny öwretjek kurs peýda bolar. Kursy taryh professory Tore Olson işläp taýýarlady we özi alyp barar. Bu barada ol IGN bilen söhbetdeşlikde gürrüň berdi...

22.09.2025 17:31
13

Tramp TikTok-y satyn almak boýunça geleşige gatnaşýan milliarderleriň atlaryny aýtdy

ABŞ-nyň Prezidenti Donald Tramp TikTok boýunça şertnama gatnaşýan maýadarlaryň atlaryny aýtdy. Ol Fox News teleýaýlymynda beren interwýusynda olaryň arasynda Oracle-yň egindeş esaslandyryjysy Larri Ellisonyň, Dell kompaniýasynyň ýolbaşçysy Maýkl Delliň, şeýle-de News Corp...