Hytaýda mikrodünýäni öwrenmek üçin öňdebaryjy infrastruktura dörediler

  • 14.01.2025 11:55
  • 2.4k+

Attosekunt lazerleri häzirki wagtda mikrodünýäni öwrenmek üçin iň öňdebaryjy enjamlar bolup durýar. Olar gysga tolkunly ultramelewşe şöhlelenmesini çykaryp, rentgen şöhleleriniň bahalaryna golaýlaýarlar. Şeýle “ýagtylyk” atomlarda we molekulalarda bolup geçýän hadysalary “görmek” üçin gerek bolup durýar.

Bu barlaglary geçirmek üçin Hytaýyň Guandun welaýatynyň Dunguan şäherinde we Şensi welaýatynyň Sian şäherinde infrastruktura gurulmaga başlandy. Taslama, aşa ultramelewşe, ýumşak rentgen we teragertz tolkun aralyklaryny öz içine alýan 10 kanaly döretmegi göz öňünde tutýar. Mundan başga-da, 22 barlag terminaly hem gurlar.
Gurluşygyň takmynan iki ýyl dowam etmegi meýilleşdirilýär. Ondan soň femtosekunt we attosekunt lazerleri hem-de synag terminallary oturdylar. Geljek bäş ýylyň içinde Hytaýda toplumlaýyn attosekunt ylmy merkeziniň döredilmegine garaşylýar.
Attosekunt näme? Attosekunt, sekundyň kwintilliondan bir (10−18) bölegine deňdir. Bu gysga wagtda ýagtylyk bary-ýogy 0,3 nanometr ýol geçýär (1 nanometr = metriň milliarddan bir bölegi). Muňa mysal hökmünde aýtsak, ýagtylyk sekuntda Ýeriň ekwatoryny 7,5 gezek aýlanýar. Elektron bolsa atom ýadrosynyň töwereginde 150 attosekuntda bir doly aýlaw edýär. Şeýle tiz impulslary çykarýan lazerler bize mikrodünýäniň göze ilmeýän syrlaryny has aýdyňlaşdyrmaga kömek eder.


düýn 14:48
1.9k+

ABŞ emeli aň pudagynda öňde barýar, Hytaý ikinji orunda

ABŞ emeli aňyň ösüş derejesi boýunça ýurtlaryň global reýtinginde birinji orunda durýar. Hytaý ikinji orny, Beýik Britaniýa üçünji orny eýeledi. Şeýle maglumatlar Hytaýyň Ylmy we tehnologiki maglumat instituty tarapyndan Pekin uniwersiteti bilen bilelikde hödürlenen EA pudagynda global innowasiýa indeksi baradaky hasabatda getirilýär...

29.07.2025 14:09
4.9k+

Alymlar derisi ýelekpisint bolan gadymy süýrenijiniň galyndylaryny tapdylar

Fransiýada arka tarapy ýelekpisint gurluşly gadymy süýrenijileriň galyndylary tapyldy. Tapyndynyň ýaşy 247 million ýyl diýip, Ştutgartdaky (Germaniýa) Döwlet tebigat ylymlary muzeýiniň metbugat gullugy habar berdi...

29.07.2025 11:54
6.6k+

Gaýtadan işlenen çilim naýçalaryndan berk, arzan asfalt döretdiler

Granada we Bolonýa uniwersitetleriniň alymlary gaýtadan işlenen çilim naýçalaryndan ekologiýa taýdan arassa asfalt öndürmegiň tehnologiýasyny işläp düzdüler. Oýlap tapyş ScienceDirect žurnalynyň makalasynda beýan edildi...

28.07.2025 17:38
1.8k+

Geljekki Mars missiýasy üçin iň uly paraşýut stratosferada synag edildi

Thales Alenia Space-iň we Ýewropa kosmos agentliginiň (ESA) işgärleri ExoMars-yň geljekki missiýasy üçin paraşýut ulgamyny synagdan geçirdiler. Uçurylýan modulyň geliý şary bilen Polýar tegeleginden 30 km belentlige galdyrylan maketi iki paraşýutyny açandan soň ýere üstünlikli gondy...