Hytaýda mikrodünýäni öwrenmek üçin öňdebaryjy infrastruktura dörediler

  • 14.01.2025 11:55
  • 2.4k+

Attosekunt lazerleri häzirki wagtda mikrodünýäni öwrenmek üçin iň öňdebaryjy enjamlar bolup durýar. Olar gysga tolkunly ultramelewşe şöhlelenmesini çykaryp, rentgen şöhleleriniň bahalaryna golaýlaýarlar. Şeýle “ýagtylyk” atomlarda we molekulalarda bolup geçýän hadysalary “görmek” üçin gerek bolup durýar.

Bu barlaglary geçirmek üçin Hytaýyň Guandun welaýatynyň Dunguan şäherinde we Şensi welaýatynyň Sian şäherinde infrastruktura gurulmaga başlandy. Taslama, aşa ultramelewşe, ýumşak rentgen we teragertz tolkun aralyklaryny öz içine alýan 10 kanaly döretmegi göz öňünde tutýar. Mundan başga-da, 22 barlag terminaly hem gurlar.
Gurluşygyň takmynan iki ýyl dowam etmegi meýilleşdirilýär. Ondan soň femtosekunt we attosekunt lazerleri hem-de synag terminallary oturdylar. Geljek bäş ýylyň içinde Hytaýda toplumlaýyn attosekunt ylmy merkeziniň döredilmegine garaşylýar.
Attosekunt näme? Attosekunt, sekundyň kwintilliondan bir (10−18) bölegine deňdir. Bu gysga wagtda ýagtylyk bary-ýogy 0,3 nanometr ýol geçýär (1 nanometr = metriň milliarddan bir bölegi). Muňa mysal hökmünde aýtsak, ýagtylyk sekuntda Ýeriň ekwatoryny 7,5 gezek aýlanýar. Elektron bolsa atom ýadrosynyň töwereginde 150 attosekuntda bir doly aýlaw edýär. Şeýle tiz impulslary çykarýan lazerler bize mikrodünýäniň göze ilmeýän syrlaryny has aýdyňlaşdyrmaga kömek eder.


düýn 11:02
2.8k+

Alymlar birnäçe ösümlikleriň rak keseline garşy täsiriniň bardygyny tassykladylar

Yrakly, hindistanly we russiýaly alymlar Hytaýyň halk lukmançylygynda ulanylýan birnäçe ösümlikden alnan maddalary barladylar we olaryň iň azyndan sekizsinde rak keseline garşy täsirleriň bardygyny subut etdiler...

düýn 10:52
1.1k+

Mýanmada molýuskalaryň iki täze görnüşi tapyldy

Halkara alymlar topary Mýanmada süýji suwda ýaşaýan korbikul (Corbicula) tohumyna degişli molýuskalaryň iki täze görnüşini we sferokorbikul (Sphaerocorbicula) atly täze kiçi tohumy ýüze çykardylar. Şeýlelikde, tohumyň doly klassifikasiýasy täzeden anyklandy...

27.10.2025 16:42
5.9k+

Türkmenistanly okuwçylar Panamada geçiriljek «Robotlaryň olimpiadasyna» ugradylar

Türkmen mekdep okuwçylary robototehnika boýunça halkara derejeli abraýly bäsleşik hasaplanýan "First Global Challenge 2025" ýaryşyna gatnaşarlar. «Robotlaryň Olimpiadasy» diýlip hem atlandyrylýan bu ýaryş 29-njy oktýabrdan 1-nji noýabra çenli Panamada geçirilip, dünýäniň 190 döwletinden gatnaşyjylary bir ýere jemlär...

27.10.2025 00:07
4.1k+

Ylmy barlaglaryñ netijesi: Tokaýlar bagtly bolmaga we durmuşdan kanagatlanmaga täsir edýär

Soňky ýyllarda dünýäniň iň bagtly ýurtlarynyň sanawynda Finlýandiýa yzygiderli birinji orunda durýar. Şol bir wagtda ol Ýewropanyň iň tokaýly ýurtlarynyň biridir. Bu ýagdaý halkara alymlaryň ünsüni özüne çekdi — olar finleriň gündelik durmuşynda tokaýlaryň bagt duýgusyna gönüden-göni täsir edýändigini anykladylar...