Türkmenistanyň Gyzyl kitabynyň 4-nji neşiri çapdan çykdy

  • 06.06.2024 13:13
  • 6.9k+

5-nji iýunda Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä gününe gabatlanyp, Türkmenistanyň Gyzyl kitabynyň 4-nji neşiri çap edildi.

Türkmenistanyň Gyzyl kitaby ösümlik we haýwanat dünýäsiniň ýagdaýyny takyk görkezmek bilen, ýurduň biodürlüliginiň san taýdan üýtgeýşiniň möhüm görkezijisidir. Resmi taýdan kabul edilen nama hökmünde onda ýurduň ýabany ösümlikleriniňdir haýwanlarynyň seýrek duş gelýän, sany azalýan hem-de ýitip gitmek howpy abanýan görnüşleriniň tebigatdaky sany, ýaýrawy, ýagdaýy we gorag çäreleri barada bir nusga getirilen maglumatlar berilýär.
Gyzyl kitap milli kanunçylyga hem-de halkara konwensiýalara we ylalaşyklara laýyklykda işlenilip taýýarlanylýar. Oňa girizilen ösümlikleriň we haýwanlaryň görnüşleri döwletiň goragy astynda durýar. Häzirki wagta çenli Türkmenistanyň Gyzyl kitaby üç gezek — 1985-nji, 1999-njy we 2011-nji ýyllarda neşir edildi.
Gyzyl kitabyň 3-nji neşiri çapdan çykandan soň, Türkmenistanyň ekologiýa kanunçylygy täzelendi, halkara ölçegleri hasaba almak bilen, täze kanunlar işlenip taýýarlanyldy, hereket edýänlerine üýtgeşmeler we goşmaçalar girizildi.
Türkmenistanyň Gyzyl kitabynyň 4-nji neşirini taýýarlamak üçin zoologiýa we botanika boýunça kiçi toparlardan ybarat bolan pudagara topar döredildi. Bu toparyň düzümine Türkmenistanyň Oba hojalyk, Daşky gurşawy goramak ministrlikleriniň, Ylymlar akademiýasynyň hem-de beýleki degişli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň alymlary we hünärmenleri girizildi. Gyzyl kitaby taýýarlamak üçin pudagara toparyň agzalaryndan başga-da, botanikler we zoologlar işe çekildi.
Türkmenistanyň Gyzyl kitabynyň 4-nji neşiri taýýarlanylanda, Tebigaty goramagyň halkara bileleşiginiň (TGHB) Gyzyl sanawynyň, şeýle-de ýurduň ozalky neşir edilen Gyzyl kitabynyň maglumatlary ulanyldy. Täze neşirde görnüşiň ýagdaýynyň milli derejesini anyklamakda esas hökmünde ilkinji gezek 1994-nji ýylda çap bolan TGHB-niň Gyzyl sanawynyň ölçegleri alyndy. Ählumumy derejede howp abanýan — düýbünden ýitip barýan, ýitip barýan we ýitmek howpunyň abanmagyna ýakyn görnüşlere aýratyn üns berildi.
Kitapda görnüş ýazylyp beýan edilende, onuň derejesi, genofondy gorap saklamakdaky ähmiýeti, ýaýraýşy, duş gelýän ýerleri, sany we onuň üýtgemek meýli, esasy çäklendiriji sebäpler, haýwanlaryň köpeldilişi, ösümlikleriň ösdürilip ýetişdirilişi, gorag üçin görlen çäreler, barlag boýunça teklipler hem-de ulanylan edebiýatlardyr beýleki çeşmeler barada maglumatlar berildi. Şeýle-de görnüşiň reňkli suratlary we onuň duş gelýän ýerleriniň karta çyzgysy ýerleşdirildi.


düýn 13:57
1.8k+

Türkmenistanyň Döwlet sirki şowhunly çykyşy bilen möwsümi tamamlaýar

Türkmenistanyň Döwlet sirki Aşgabadyň ýaşaýjylaryny we myhmanlaryny şowhunly sirk tomaşalaryny görmäge çagyrýar. Bu çykyşlar şu möwsümde iň soňky bolar. Çykyşlar 29-nnjy iýunda sagat 18:00-da başlanýar. Çykyşlaryň...

22.06.2025 11:53
10k+

Ueddell düwlenleriniň populýasiýasy deňiz buzunyň eremegi sebäpli iki esseden gowrak azaldy

Antarktikadaky Ueddell düwlenleriniň populýasiýasy 1977-nji ýyldan bäri 54% azaldy. Bu barada Global Change Biology žurnalyndaky gözlege salgylanyp, The Guardian habar berýär. Gözegçilik 1970-nji ýyllardan bäri subantarktika sebitinde, aýratynam, Signýu adasynda deňiz süýdemdirijileriniň sanyny öwrenýän Britaniýanyň antarktika gullugynyň (BAS) hünärmenleri tarapyndan geçirildi...

20.06.2025 20:23
11k+

Aşgabatda täze awtobus ugry açylar we birnäçesiniň ugurlary üýtgediler

2025-nji ýylyň 23-nji iýunyndan başlap Aşgabatda 4 sany awtobus ugry üýtgediler. Bu barada"Türkmenawtoulaglary" agentliginiň Aşgabat ýolagçy awtoulag kärhanasy habar berdi. 100-nji ugur – “Teke bazar – Arkadag şäheri”...

20.06.2025 09:28
2.9k+

Aşgabadyň kinoteatrlary we sirki tomaşaçylary gyzykly başdan geçirmelere we ýiti duýgulary duýmaga çagyrýar

Türkmenistanyň Döwlet sirki Türkmenistanyň Döwlet sirki paýtagtyň myhmanlaryny we ýaşaýjylaryny tutuş maşgala üçin hakyky baýramçylyga öwrüljek teatr-sirk çykyşyna çagyrýar. Sahnada “Galkynyş” milli at üstündäki oýunlar topary, şeýle-de “Türkmen jigitleri” we “Gündogaryň ýyldyzlary” toparlary çykyş eder...