Alymlar: Adamzat çökgünliklerden we betbagtçylyklardan soň hasam güýçlenýär

  • 05.05.2024 22:55
  • 12k+

Halkara gözlegçiler topary yzygiderli çökgünlikleriň adamzadyň taryhynda paradoksal rol oýnap, ilatyň uzak möhletleýin ösüşine itergi berendigini anyklady  diýip, “Haýtek” neşiri ýazýar.

Gözlegler wulkanlaryň atylmagy, gurakçylyk we epidemiýa ýaly tebigy betbagtçylyklaryň, şeýle hem uruş ýa-da kolonializm ýaly adam tarapyndan döredilen wakalaryň käbir jemgyýetleri taplaýandygyny görkezýär.
Alymlar soňky 30 000 ýylda jemgyýetleriň ilat sanynyň azalandygyny görkezýän subutnamalary öz içine alýan bar bolan gözleglerden we maglumatlar bazalaryndan 40 000-den gowrak radiouglerod maglumatlaryny seljerdiler we deňeşdirdiler. Derňew Arktika zolagyndan tropiklere we ekwatorial zolaga çenli dürli sebitleri öz içine aldy.
Netijede, hünärmenler yzygiderli sarsgynlar adamlary uzak möhletleýin ösüş depginlerini saklamaga iterýär diýen netijä geldiler.
Bornmut uniwersitetinden gözlegiň awtorlarynyň biri Filip Riris: "Sarsgynlary başdan geçirmek ilaty geljekdäki çökgünliklere has çydamly edýär" diýip belleýär.
Şeýle hem gözleg ekerançylyk we maldarçylyk jemgyýetlerinde ýüze çykýan çökgünliklerde ilatyň azalmagynyň has çalt ýüze çykýandygyny, ýöne şeýle hem uzak möhletli durnuklylygy taplaýandygyny görkezdi.


düýn 11:17
3.1k+

Alymlar 200 mln ýyl ozal ýaşan pterozawryň täze görnüşini suratlandyrdylar

ABŞ-nyň Smitsonow institutynyň işgärleri Petrifaýd-Forest milli seýilgähinde (Arizona ştaty)  209 million ýyl mundan ozal ýaşap geçen pterozawrlaryň näbelli görnüşleriniň galyndylaryny tapdylar. Edaranyň metbugat gullugynyň habaryna görä, tapyndy giçki trias döwrüne degişlidir...

10.07.2025 11:41
2.6k+

Alymlar Ýerde Merkuriniň ilkinji bölekleriniň tapylandygyny habar berdiler

Afrikada tapylan iki meteorit Merkuriý planetasynyň ylma mälim bolan ilkinji bölekleri bolup çykdy. Bu barada Icarus ylmy žurnaly habar berýär. Eger ylmy çaklama tassyklansa, bu Ýerde Güne iň golaý planetanyň meteoritleriniň tapylmagyna degişli ilkinji ýagdaý bolar...

07.07.2025 10:53
3.5k+

Astronomlar ilkinji gezek goşa supernowa partlamasynyň «barmak yzyny» surata aldylar

Çilidäki Ýewropanyň günorta obserwatoriýasynyň (ESO) Örän uly teleskobyndan (VLT) peýdalanan astronomlar «Ia» görnüşli ýaş supernowa galyndysy bolan SNR 0509-67.5-iň suratyny aldylar. Onuň ýaşynyň 300-350 ýyl aralygyndadygy çaklanýar...

06.07.2025 15:46
10k+

ABŞ-da mallary goramak üçin milliardlarça tohumsyz siňekler köpeldiler

ABŞ-nyň hökümeti Tehasda we Meksikada et senagatyny Amerikanyň tropik et siňeginiň (Cochliomyia hominivorax) zabun liçinkalaryndan halas etmek üçin uly taslamany durmuşa geçirip başlady. Bu siňekler mallaryň ýarasynda ýumurtga taşlaýarlar, bu bolsa iri şahly mallaryň kesellemegine we  ölmegine sebäp bolup bilýär...