Alymlar: Adamzat çökgünliklerden we betbagtçylyklardan soň hasam güýçlenýär

  • 05.05.2024 22:55
  • 12k+

Halkara gözlegçiler topary yzygiderli çökgünlikleriň adamzadyň taryhynda paradoksal rol oýnap, ilatyň uzak möhletleýin ösüşine itergi berendigini anyklady  diýip, “Haýtek” neşiri ýazýar.

Gözlegler wulkanlaryň atylmagy, gurakçylyk we epidemiýa ýaly tebigy betbagtçylyklaryň, şeýle hem uruş ýa-da kolonializm ýaly adam tarapyndan döredilen wakalaryň käbir jemgyýetleri taplaýandygyny görkezýär.
Alymlar soňky 30 000 ýylda jemgyýetleriň ilat sanynyň azalandygyny görkezýän subutnamalary öz içine alýan bar bolan gözleglerden we maglumatlar bazalaryndan 40 000-den gowrak radiouglerod maglumatlaryny seljerdiler we deňeşdirdiler. Derňew Arktika zolagyndan tropiklere we ekwatorial zolaga çenli dürli sebitleri öz içine aldy.
Netijede, hünärmenler yzygiderli sarsgynlar adamlary uzak möhletleýin ösüş depginlerini saklamaga iterýär diýen netijä geldiler.
Bornmut uniwersitetinden gözlegiň awtorlarynyň biri Filip Riris: "Sarsgynlary başdan geçirmek ilaty geljekdäki çökgünliklere has çydamly edýär" diýip belleýär.
Şeýle hem gözleg ekerançylyk we maldarçylyk jemgyýetlerinde ýüze çykýan çökgünliklerde ilatyň azalmagynyň has çalt ýüze çykýandygyny, ýöne şeýle hem uzak möhletli durnuklylygy taplaýandygyny görkezdi.


düýn 11:53
3.7k+

Alymlar Atlantika ummanynda mega ýertitremeler zolagyny açdylar

Atlantika ummanynda güýçli ýertitremelerine we sunamilere sebäp bolup biljek tektoniki jaýryklar emele gelýär diýip, Nature Geoscience  žurnalynda çap edilen barlagyň netijesinde aýdylýar. Alymlar Portugaliýanyň litosfera plitalaryndaky belli jaýryklardan uzakda ýerleşýändigini, ýöne bu ýurtda ýertitremeleriniň ençeme gezek hasaba alnandygyny ýatlatdylar...

31.08.2025 08:48
8.8k+

Koloradoda dinozawrlardanam has gadymy pyşbaganyň görnüşi tapyldy

Paleontologlar Chelydridae maşgalasyndan bolan pyşbagalaryň ozal näbelli sütün öýjükli neslini  we görnüşini tapdylar. Olary Koloradodan tapylan bitin çanagyna we beýleki galyndylaryna esaslanyp suratlandyrmak başartdy...

26.08.2025 13:37
9.7k+

Müsürde suwdan gadymy Kanopus şäheriniň bölekleri çykaryldy

Müsür häkimiýetleri Aleksandriýanyň golaýynda Abu-Kir aýlagynda ýerleşen suwa giden gadymy şäheriň böleklerini gury ýere çykardy diýip, The Guardian habar berýär. Bu Müsüri tas 300 ýyl dolandyran Ptolemeý nesilşalygynyň dolandyran we 600 ýyl töweregi ýurdy dolandyran Rim imperiýasynyň döwründe möhüm merkeze öwrülen Kanopus şäheri hasaplanýar...

26.08.2025 13:26
5.2k+

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy

Paleontologlar dinozawrlaryň ýelken şekilli arkasy bolan täze görnüşini açdy. Istiorachis macarthurae adyny alan bu jandarlar 120 mln ýyldan gowrak ozal Angliýanyň günorta kenaryndan uzak bolmadyk ýerde ýaşapdyr diýip, Londondaky Tebigy taryh muzeýine salgylanyp, CNN habar berýär...