D witamini demensiýa keseliniň ýüze çykma howpuny 40% azaldýar

  • 02.03.2023 14:27
  • 11k+

Ýewropaly we kanadaly lukmanlar D witamininiň yzygiderli kabul edilmegi 70 ýaşdan ýokary gartaşan adamlaryň arasynda demensiýa (ýatkeşligiň kütüleşmegi, kelle-beýniniň işiniň bozulmagy) keseliniň ýüze çykmagyny 40 göterim azaldýandygyny anykladylar. Bu barada britan Eksetera Uniwersitetiniň habarlar gullugy Alzheimer’s & Dementia žurnalynda çap edilen makala salgylanyp habar berýär.

Alymlar D witaminiň yzygiderli kabul edilmeginiň keseliniň döremek ähtimallygyna we ýygylygyna nähili täsir edýändigini we nämäniň molekulalarynyň beýni öýjüklerindäki belok “zibillerini” çykarmaga ukyplydygyny anyklamak kararyna geldiler. Munuň üçin olar 71 ýaşdan ýokary 12 müň sany gartaşan adamyň beýnisiniň işleýşine gözegçilik etdiler.
Alymlaryň bellemeklerine görä, synaga gatnaşanlaryň, takmynan, her üç adamdan biri D witamini yzygiderli kabul etdiler. Munuň özi lukmanlara meýletinçiniň beýnisine ýakyn on ýylda maddanyň täsirini yzarlamaga mümkinçilik berdi. Bu synaglar geçirilende bilermenler synaga gatnaşyjylaryň Alsgeýmer keseliniň ýüze çykmak ähtimallygyny ýokarlandyrýan APOE geniniň üýtgemelerini göterýändigini ýa ýokdugyny hem nazara aldylar.
Alnan netijeler, on ýyl gözegçilik döwrüniň içinde demensiýa 2,7 müň meýletinçide ösendigini görkezip, olaryň 75 göterimi bu döwürde D witaminini kabul etmediler. Lukmanlaryň bellemegine görä, ähli zyýanly täsirleri hasaba alyp aýdanyňda, D witaminiň yzygiderli kabul edilmegi demensiýanyň ýüze çykmagyny 40 göterim azaldýar.
Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň berýän maglumatlaryna görä, häzirki wagtda dünýäde demensiýa (ýatkeşligiň kütüleşmegi, kelle-beýniniň işiniň bozulmagy) keselinden ejir çekýän 55 million adam ýaşaýar. Onuň esasy sebäpleriniň biri-de Alsgeýmer keseli. Ol 60-70 göterimde ýüze çykýar. Nerw ulgamynda ýüze çykýan bu kesel zerarly beýniniň öýjükleri ölýär, netijede adamyň pikirleniş, özüni alyp baryş ukyby, jemgyýetçilik endikleri bozulýar. Ol golaýda bolup geçen gürrüňleri, wakalary ýa-da dogan-garyndaşlarynyň atlaryny ýatdan çykaryp, öňden bilýän ýerinde azaşyp biler.


29.10.2025 10:48
1.5k+

Russiýada B gepatitini çalt anyklaýan dünýäde ilkinji ýokary duýgur test döredildi

Russiýada ilkinji gezek duýgurlygy boýunça PZR bilen deňeşdirip bolýan B gepatitini anyklaýan çalt test resmi taýdan hasaba alyndy. Bu barada Rospotrebnadzor (RF) habar berdi. Bu synag Rospotrebnadzoryň Merkezi epidemiologiýa ylmy-barlag institutynyň alymlary tarapyndan LAMP (Loop mediated isothermal amplification) tehnologiýasy esasynda işlendi...

29.10.2025 09:41
5.9k+

Rak keselini bejermegiň täze usuly ýarym sagatda rak öýjükleriniň 92%-ni ýok etdi

Rak häzirki wagtda dünýäde ölüme sebäp bolýan keselleriň arasynda ikinji ýerde durýar. Şonuň üçin alymlar has netijeli we howpsuz bejergi usullaryny gözlemegini dowam etdirýärler. Tehas uniwersitetiniň (Ostin) we Portu uniwersitetiniň alymlary täze tehnologiýany işläp düzdüler...

28.10.2025 10:35
3.1k+

Täze göz implanty görüş ukybyny ýitiren adamlara gaýtadan görmäge kömek etdi

Alymlar kiçi bir göz implantyny ulanyp, ýaş makulýar degenerasiýasy (ÝMD) sebäpli görüş ukybyny ýitiren adamlaryň görşüni dikeltdiler. Enjamyň ölçegi 2×2 mm we galyňlygy 30 mikrometr bolup, operatiw ýol bilen gözüň torly perdesiniň astyna ýerleşdirilýär we ýitirilýän ýagtylyk duýgur öýjükleriniň ornuny tutýar...

28.10.2025 10:25
4.4k+

Gök çaý semizlik we süýjüli diabet bilen göreşmäge kömek edýär — ylmy barlag

Gök çaý artykmaç agram we süýji keseli (diýabet) bilen göreşmekde peýdaly bolup biler. Braziliýanyň «Kruzeýru-du-Sul» uniwersitetinden professor Rozmari Ottonyň ýolbaşçylygyndaky halkara alymlar topary şeýle netijä geldi...