Lukmançylyk boýunça Nobel baýragy adam ewolýusiýasy boýunça gözlegler üçin berildi

  • 04.10.2022 11:58
  • 7.4k+

2022-nji ýylda fiziologiýa we lukmançylyk boýunça Nobel baýragy şwesiýaly biolog Swante Pebu berildi. Bu barada Stokgolmyň Karolinsk institutynyň Nobel komiteti habar berdi diýip, TASS belleýär.

Alym “ölüp gutaran gominidleriň (şol sanda homo sapiens-i hem öz içine alýan primatlar maşgalasy) genomy we adam ewolýusiýasy ugrundaky açyşlary üçin” bu baýragyň eýesi boldy. Öz gözlegleri bilen Pebu ylmy dünýäde mümkin däl ýaly görünýän zady ýerine ýetirmegi – neandertalyň genomyny sekwenirlemegi başardy. “Şeýle-de, ol öň näbelli bolan gominidiň – Denisowa adamynyň sensasion açyşyny etdi” – diýlip, komitetde bellenildi.
Şwesiýaly biolog genleriň ölüp gutaran gominidlerden homo sapiens-e geçmeginiň 70 müň ýyl ozal Afrikadan göçenlerinden soň bolup geçendigini anyklady. Häzirkizaman adamlarynda bu genler onuň immun ulgamynyň ýokanja nähili täsirlenýändigini kesgitleýär. Pebunyň gözlegi düýbünden täze ylmy dissiplinany – paleogenomikany döretdi.
Swante Pebu – ewolýusiýa genetikasy boýunça hünärmen. Ol 1955-nji ýylda Stokgolmda dünýä indi. Pebu – genetiki usullaryň kömegi bilen ilkinji adamlary we gominidleri öwrenmek bilen meşgullanýan paleogenetikany esaslandyryjylaryň biri. Ol bu ugurda işe 1984-nji ýylda Ýewropa muzeýleriniň ýygyndylaryndan gadymy Müsür mumiýalaryny öwrenmek bilen başlady. 1985-nji ýylda taryhda ilkinji gezek mumiýadan genetiki material aldy. 2010-njy ýylyň mart aýynda Pebunyň gözleg topary Altaýdaky Denisowa gowagynda tapylan bölekden DNK-ny öwrenip, gadymy döwürde gominidleriň öň belli bolmadyk görnüşiniň – denisowa adamynyň bolandygy baradaky netijä geldi.
Pebu Şwesiýanyň Patyşalyk Ylymlar akademiýasynyň, ABŞ-nyň Milli Ylymlar akademiýasynyň, Fransiýanyň Ylymlar akademiýasynyň we Londonyň Patyşalyk jemgyýetiniň agzasy.
Baýrak gowşurylyş dabarasy 10-njy dekabrda, Alfred Nobeliň ýogalan güni geçiriler. Pul baýragynyň möçberi 10 mln krona barabar. Şwesiýanyň walýutasynyň gowşamagy sebäpli, bu häzirki hümmet boýunça 900 müň dollardan sähel geçýär.


20.10.2025 11:21
12k+

Adamyň garramagy jyns taýdan ýetişenden soň başlanýar — nemes alymlarynyň täze açyşy

Nemes alymlary adam bedeniniň garrymagynyň ribosom DNK (rDNT) bilen baglydygyny ýüze çykardylar. Bu DNK bölegi öýjükleriň ýaşamagy üçin zerur bolup, olaryň işjeňligini üpjün edýär. Barlagyň netijeleri Aging-US žurnalynyň sahypasynda çap edildi...

20.10.2025 11:16
2.6k+

Täze doglan çagalarda diabetiň täze görnüşi anyklandy

Alymlar täze doglan çagalarda diabetiň öň mälim bolmadyk görnüşini ýüze çykardylar. Ol TMEM167A atly geniň mutasiýasy bilen baglydyr. Journal of Clinical Investigation (JCI) žurnalynyň habaryna görä, bu mutasiýa insulin öndürýän aşgazanasty mäziniň β- öýjükleriniň işini bozýar we olaryň heläk bolmagyna getirýär...

12.10.2025 22:39
2k+

AstraZeneca-nyň taýýarlan täze derman serişdesi durnukly gipertoniýaly näsaglarda gan basyşy peseltdi

AstraZeneca farmasewtika kompaniýasy täze taýýarlan baxdrostat atly eksperimental serişdesiniň soňky kliniki synaglardan üstünlikli geçendigini we bejermesi kyn gipertoniýaly näsaglarda gan basyşy peseltmäge kömek edendigini mälim etdi...

11.10.2025 18:25
12k+

Aşgabatda, Tejende we Daşoguzda täze saglygy goraýyş desgalarynyň düýbi tutuldy

Saglygy goraýyş we derman senagaty işgärleriniň güni mynasybetli Türkmenistanda saglygy goraýyş ulgamynyň köpugurly düzüminiň üstüni ýetirjek döwrebap lukmançylyk desgalarynyň düýbüni tutmak dabaralary boldy. Aşgabadyň günorta künjeginde baýramçylyk ýagdaýy emele geldi...