Umman akymlarynyň tizligi we intensiwligi soňky 30 ýylda çaltlaşdy

  • 28.04.2021 19:17
  • 14k+

Suw girdaplarynyň tizligi her on ýylda, takmynan, 5% ýokarlanýar. Bu barada «Populýarnaýa Mehanika» neşirine salgylanyp, sm.news habar berýär.

Umman girdaplary guşuň uçuş belentliginden görünýän suwuň üstündäki tegelek nagyşlara meňzeýärler. Olaryň diametri 10-dan 100 kilometre çenli bolup bilýär we olar umman aýlanyşygynyň aýrylmaz bölegidir. Olaryň maksady uglerod, duz we ýokumly maddalary garyşdyryp, ýyly hem-de sowuk suwlaryň ýerini üýtgetmekden ybarat. Şeýle-de, olar ummanyň ýagdaýyna ähli tarapdan täsir edýärler. Demirgazyk Amerikadaky Golfstrim, Ýuwaş ummandaky Kurosio akymy we Gündogar-Awstraliýa akymy iň belli umman girdaplary hasaplanylýar.
Alymlar 1993-nji ýyldan 2020-nji ýyl aralygyndaky hemra maglumatlaryny seljerdiler we umman girdaplarynyň ýagdaýynyň üýtgeýändigini anykladylar. Ýagny, olaryň tizligi on ýylyň içinde, takmynan, 5% ýokarlandy. Köp alymlar bu hakykatyň geljekki global ýylama barada duýdurýandygyny belleýärler. Iň uly üýtgeşmeler Ýuwaş ummanynda bolup, bu ummanyň ýylylygy we uglerody siňdiriş tizligine täsir edýär.
Umman girdaplary ýylylygyň, uglerodyň, boitanyň we ýokumly maddalaryň garyşmagyny we hereketini sazlamak bilen howada möhüm roly ýerine ýetirýär. Şonuň üçin, bu barlag geljekdäki howa üçin gaty täsirli bolup biler. Ýöne girdaplar ählumumy ýylylygyň howa çaklamalarynda, köplenç, hasaba alynmaýar: olar birneme kiçi bolup, bar bolan modellerde “görünmeýän” bolup galýarlar. Şeýlelik bilen, ýa-ha girdaplaryň täsiri howa çaklamalarynda göz öňünde tutulmaýar, ýa-da oňa pes baha berilýär.

27.06.2025 20:25
13k+

Dünýäniň iň gurak ýerleriniň biri bolan Atakama çölüni gar örtdi

Çiliniň demirgazygynda Atakama çölünde gar ýagdy. Bu çöl Ýer ýüzünde iň gurak sebitleriň biri hökmünde tanalýar. Şeýle-de bolsa, bu seýrek hadysa ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) obserwatoriýasynyň sosial ulgamlarynda paýlaşylan wideolarynda görkezildi...

20.06.2025 22:51
4.6k+

16 mlrd login we parol internete syzdyryldy. Bu taryhda iň uly syzyş

Internete Google, Apple, Facebook akkauntlaryndan we dünýädäki beýleki meşhur platformalardan 16 milliard login we parol syzdy. Bu barada Forbes habar berip, muny taryhda iň uly maglumat syzmasy diýip atlandyrýar...

19.06.2025 09:56
8k+

Ispaniýada we Portugaliýada aprelde bolup geçen köpçülikleýin tok öçmäniň sebäbi belli boldy

Ispaniýanyň Ekologiýa we demografiýa ministrligi 28-nji aprelde tutuş Ispaniýany we goňşy Portugaliýany elektrik energiýasyz galdyran sebit derejesindäki blekauty (köpçülikleýin tok öçmek) derňemegiň netijelerini hödürledi...

18.06.2025 13:57
7.1k+

Indoneziýadaky wulkanyň kül sütüni 10 kilometr beýiklige ýetdi

Indoneziýada Lewotobi Laki-laki wulkany atylyp başlandy diýip, SindoNews neşiri habar berýär. Ýerli wulkanologiýa merkeziniň maglumatlaryna görä, kül sütüni dagyň çür depesinden 10 müň metre göterildi. Wulkana gözegçilik nokadynyň işgärleri ýerli ýaşaýjylara we syýahatçylara wulkanyň golaýynda bolmagyň howpludygyny duýdurdy...