Umman akymlarynyň tizligi we intensiwligi soňky 30 ýylda çaltlaşdy

  • 28.04.2021 19:17
  • 14k+

Suw girdaplarynyň tizligi her on ýylda, takmynan, 5% ýokarlanýar. Bu barada «Populýarnaýa Mehanika» neşirine salgylanyp, sm.news habar berýär.

Umman girdaplary guşuň uçuş belentliginden görünýän suwuň üstündäki tegelek nagyşlara meňzeýärler. Olaryň diametri 10-dan 100 kilometre çenli bolup bilýär we olar umman aýlanyşygynyň aýrylmaz bölegidir. Olaryň maksady uglerod, duz we ýokumly maddalary garyşdyryp, ýyly hem-de sowuk suwlaryň ýerini üýtgetmekden ybarat. Şeýle-de, olar ummanyň ýagdaýyna ähli tarapdan täsir edýärler. Demirgazyk Amerikadaky Golfstrim, Ýuwaş ummandaky Kurosio akymy we Gündogar-Awstraliýa akymy iň belli umman girdaplary hasaplanylýar.
Alymlar 1993-nji ýyldan 2020-nji ýyl aralygyndaky hemra maglumatlaryny seljerdiler we umman girdaplarynyň ýagdaýynyň üýtgeýändigini anykladylar. Ýagny, olaryň tizligi on ýylyň içinde, takmynan, 5% ýokarlandy. Köp alymlar bu hakykatyň geljekki global ýylama barada duýdurýandygyny belleýärler. Iň uly üýtgeşmeler Ýuwaş ummanynda bolup, bu ummanyň ýylylygy we uglerody siňdiriş tizligine täsir edýär.
Umman girdaplary ýylylygyň, uglerodyň, boitanyň we ýokumly maddalaryň garyşmagyny we hereketini sazlamak bilen howada möhüm roly ýerine ýetirýär. Şonuň üçin, bu barlag geljekdäki howa üçin gaty täsirli bolup biler. Ýöne girdaplar ählumumy ýylylygyň howa çaklamalarynda, köplenç, hasaba alynmaýar: olar birneme kiçi bolup, bar bolan modellerde “görünmeýän” bolup galýarlar. Şeýlelik bilen, ýa-ha girdaplaryň täsiri howa çaklamalarynda göz öňünde tutulmaýar, ýa-da oňa pes baha berilýär.

18.07.2025 23:58
8.7k+

Lawa derýalary we iki kilometrlik jaýryklar: Islandiýada uly wulkan atylmasy bolup geçdi

16-njy iýulda Islandiýanyň günorta-günbataryndaky Reýkýanes ýarym adasynda Sundhnukur wulkany atyldy. Bu ýarym adada ozal 800 ýyllap ýatan wulkanlaryň 2021-nji ýyldan bäri 12-nji atylyşy boldy.  Ýokaryk böwsülip çykan lawa uly jaýrygy emele getirip, üç inedördül kilometrden gowrak ýere akdy...

16.07.2025 12:42
7.7k+

Ýaponiýanyň Tokara adalarynda 3 hepdäniň içinde 2000-den gowrak ýertitremesi bolup geçdi

Ýaponiýanyň uzakdaky Tokara adalarynda soňky üç hepdäniň dowamynda 2000-den gowrak ýertitremeleri bolup geçdi. Käbir ýer yranmalarynyň magnitudasy 5 baldan geçdi. Bu barada Ýaponiýanyň Meteorologiýa guramasy habar berdi...

16.07.2025 12:01
17k+

Ägirt uly aýsberg Grenlandiýanyň obasyna golaý ýüzüp bardy. Ol ýaşaýjylara howp salýar

Grenlandiýanyň günbatar kenaryndaky Innaarsuit obasynyň ýaşaýjylary ägirt uly aýsberg sebäpli ewakuasiýa edildi. Buz iki bölege bölündi we häzir balyk zawodyndan hem azyk dükanyndan birnäçe metr uzaklykda obanyň üstüne abanýar diýip, Bild ýazýar...

14.07.2025 16:50
3.5k+

“Jeýms Uebb” “Kosmos baýguşynyň” şekilini surata aldy

“Jeýms Uebb” kosmos teleskopy haýran galdyryjy wakanyň - iki sany halka şekilli galaktikanyň çaknyşygynyň şekilini düşürdi. Bu takmynan 38 million ýyl ozal, Ýerden milliardlarça ýagtylyk ýyly uzaklykda bolup geçdi...