Himiýa boýunça Nobel baýragy genomy redaktirleme usuly üçin berildi

  • 07.10.2020 23:50
  • 4.6k+
Himiýa boýunça Nobel baýragy genomy redaktirleme usuly üçin berildi

2020-nji ýylda himiýa boýunça Nobel baýragy Emmanuel Şarpantýe (Maks Plank jemgyýetiniň ýokanç biologiýa instituty) bilen Jennifer Dudna (Berklide Kaliforniýa uniwersiteti) “genomy redaktirleme usulyny öňe sürendikleri üçin” berildi. Bu barada interfax.ru habar berýär.

Ýeňijileri yglan etmek dabarasynda Nobel komitetiniň saýtynda alymlaryň derňew işleri barada metbugat-relizi neşir edildi.
Ýeňijiler 10 mln şwed krony möçberindäki pul baýragyny deň paýlaşarlar.
Nobel komiteti genetiki redaktirleme ulgamyny usul hökmünde bahalandyrdy. Özüniň metbugat-relizinde komitet Şarpantýe bilen Dudnanyň 2012-nji ýylda gen tehnologiýa gurallaryndan CRISPR/Cas9 diýlip atlandyrylýan gen gaýçysyny açandyklaryny belleýär. Bu tehnologiýa arkaly alymlar haýwanlaryň, ösümlikleriň we mikroorganizmleriň DNK-syny ýokary takyklyk bilen üýtgedip bilýärler. Bu tehnologiýa durmuş ylymlaryna uly täsir etdi, rak keselini bejermegiň täze usullaryna goşant goşdy, ol nesil kesellerini bejermek baradaky arzuwy amala aşyryp biler.
Özüniň tebigy görnüşinde “gaýçy” DNK wiruslaryny anyklaýar, ýöne Şarpantýe bilen Dudna islendik DNK molekulasyny öňünden kesgitlenen ýerde keser ýaly ýagdaýda ony dolandyryp bolýandygyny subut etdiler. DNK kesilen ýerde ýaşaýyş koduny täzeden ýazyp bolýar. CRISPR/Cas9 mehanizmi gen inženeriýasy pudagynda iň ähmiýetli açyşlaryň biri boldy.
Şarpantýe bilen Dudna 2012-nji ýylda molekulýar gaýçyny tapanlaryndan soň, CRISPR/Cas9 ulgamy iň meşhur genetiki redaktirleme usulyna öwrüldi. Bu gural esasy derňewleriň pudagynda köp möhüm açyşlara goşant goşdy. Wagtyň geçmegi bilen, ulgam kämilleşdirildi: häzir genetikler diňe DNK-dan yzygiderligi kesmän, eýsem RNK-ny redaktirläp, genoma zyýan ýetirmezden aýratyn nukleotidleri çalşyp bilýärler.

08.11.2024 12:08
2.9k+

SpaceX taryhda ilkinji gezek kosmosda Starship gämisine ýangyç guýar

SpaceX synaglaryň çäginde 2025-nji ýylyň mart aýynda Starship kosmos gämisine ilkinji gezek orbitada ýangyç guýmagy maksat edinýär. NASA-nyň Human Landing System programmasynyň ýolbaşçysynyň orunbasary Kent Hoýnaskiniň...

07.11.2024 13:56
3.3k+

Alymlar ýyldyz tozanlarynyň kömegi bilen has täze ýyldyzlaryň gelip çykyşyny öwrenmäge mümkinçilik berýän usuly oýlap tapdylar

Hytaýdan, Wengriýadan, Germaniýadan we beýleki ýurtlardan jemlenen astronomlar topary milliardlarça ýyl ozal ýok bolan ýyldyzlary öwrenmäge mümkinçilik berýän usuly oýlap tapdy. ArXiv portalynda neşir edilen bu...

07.11.2024 12:22
3.9k+

Emeli aň ulanyp, taryhy tapyndylaryň döwlen ýerlerini dikeltmek üçin täze usul döredildi 

Alymlar emeli aň (AI) tehnologiýalaryny ulanyp, taryhy tapyndylaryň - heýkelleriň döwlen ýerlerini dikeltmegiň täze usulyny oýlap tapdylar. Köplenç zeper ýetmekden we ýaramazlaşmakdan ejir çekýän medeni ýadygärlikler...

06.11.2024 14:22
5.9k+

Time 2024-nji ýylyň iň ähmiýetli oýlap tapyşlarynyň reýtingini hödürledi

Time žurnaly 2024-nji ýylyň iň möhüm oýlap tapyşlarynyň reýtingini hödürledi. Sanawyň awtorlary sarp ediş elektronikasynda, saglygy goraýyş ulgamynda, robototehnikada we beýleki ugurlarda iň täze işläp taýýarlamalary...