Himiýa boýunça Nobel baýragy genomy redaktirleme usuly üçin berildi

  • 07.10.2020 23:50
  • 4.6k+
Himiýa boýunça Nobel baýragy genomy redaktirleme usuly üçin berildi

2020-nji ýylda himiýa boýunça Nobel baýragy Emmanuel Şarpantýe (Maks Plank jemgyýetiniň ýokanç biologiýa instituty) bilen Jennifer Dudna (Berklide Kaliforniýa uniwersiteti) “genomy redaktirleme usulyny öňe sürendikleri üçin” berildi. Bu barada interfax.ru habar berýär.

Ýeňijileri yglan etmek dabarasynda Nobel komitetiniň saýtynda alymlaryň derňew işleri barada metbugat-relizi neşir edildi.
Ýeňijiler 10 mln şwed krony möçberindäki pul baýragyny deň paýlaşarlar.
Nobel komiteti genetiki redaktirleme ulgamyny usul hökmünde bahalandyrdy. Özüniň metbugat-relizinde komitet Şarpantýe bilen Dudnanyň 2012-nji ýylda gen tehnologiýa gurallaryndan CRISPR/Cas9 diýlip atlandyrylýan gen gaýçysyny açandyklaryny belleýär. Bu tehnologiýa arkaly alymlar haýwanlaryň, ösümlikleriň we mikroorganizmleriň DNK-syny ýokary takyklyk bilen üýtgedip bilýärler. Bu tehnologiýa durmuş ylymlaryna uly täsir etdi, rak keselini bejermegiň täze usullaryna goşant goşdy, ol nesil kesellerini bejermek baradaky arzuwy amala aşyryp biler.
Özüniň tebigy görnüşinde “gaýçy” DNK wiruslaryny anyklaýar, ýöne Şarpantýe bilen Dudna islendik DNK molekulasyny öňünden kesgitlenen ýerde keser ýaly ýagdaýda ony dolandyryp bolýandygyny subut etdiler. DNK kesilen ýerde ýaşaýyş koduny täzeden ýazyp bolýar. CRISPR/Cas9 mehanizmi gen inženeriýasy pudagynda iň ähmiýetli açyşlaryň biri boldy.
Şarpantýe bilen Dudna 2012-nji ýylda molekulýar gaýçyny tapanlaryndan soň, CRISPR/Cas9 ulgamy iň meşhur genetiki redaktirleme usulyna öwrüldi. Bu gural esasy derňewleriň pudagynda köp möhüm açyşlara goşant goşdy. Wagtyň geçmegi bilen, ulgam kämilleşdirildi: häzir genetikler diňe DNK-dan yzygiderligi kesmän, eýsem RNK-ny redaktirläp, genoma zyýan ýetirmezden aýratyn nukleotidleri çalşyp bilýärler.

23.11.2024 20:18
7.2k+

Hytaý Aýa adamyň gonuşynyň nähili boljakdygyny wideo arkaly görkezdi

Hytaýyň milli kosmos dolandyryş gullugy (CNSA) ýurduň kosmos giňişliginde bolup geçen soňky wakalaryny görkezýän wideorolik paýlaşdy diýip, "Sinhua" habar berýär. Animasiýa wideosy 21-22-nji noýabrda Şençžen şäherinde...

23.11.2024 11:52
1.9k+

OpenAI-yň emeli aň modeli AIME matematika olimpiadasynda 83 bal aldy

OpenAI-yň emeli aň modeli o1 AIME amerikan matematika olimpiadasynyň testinde ýüzden 83 bal netijäni görkezdi. Ol iň gowy 500 gatnaşyjynyň hataryna girdi. Netije emeli aňyň öňki üstünliklerinden, şol sanda öň 13...

23.11.2024 11:05
10k+

Hytaýda dünýäde iň güýçli sentrifuga guruldy: ol wagty haýalladyp biler

Hytaýda dünýäde iň güýçli sentrifuganyň gurluşygynyň birinji tapgyry tamamlandy. Bu gurnama gipergrawitasiýa bilen baglanyşykly inženerçilik we ylmy gözleglerde ulanylar diýip, “South China Morning Post” ýazýar...

22.11.2024 00:10
3.6k+

Alymlar aşa dykyz, superýerli, köp planetaly ulgamy tapdylar

Halkara alymlar topary täze köp planetaly ulgamy ýüze çykardylar we oňa K2-360 diýip at berdiler. Ol Ýerden takmynan 750 ýagtylyk ýylynda ýerleşýär. Ulgamda Güne meňzeş ýyldyzy aýlaýan iki sany planeta bar. Gözlegiň...