Geçen ýylyň dekabr aýynda orbita uçurylan NASA-nyň kiçi astrofiziki barlaghanasy Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE) ilkinji gözleg maglumatlaryny Ýere iberdi diýip, ABŞ-nyň kosmos edarasy habar berdi.
“2021-nji ýylyň 9-njy dekabrynda uçurylan Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE) bir aý dowam eden ulanylyşa girizme prosesinden soň ilkinji suratlary iberdi” – diýlip, habarda aýdylýar.
Häzirki wagtda obserwatoriýanyň ähli gurallarynyň kadaly işleýändigi bellenilýär.
“IXPE ilkibaşda özüniň rentgen görejini 17-nji asyrda ýarylan ýyldyzyň galyndylaryndan emele gelen obýekt Kassiopeýa A gönükdirdi. Partlama tolkuny töweregindäki gaz bulutlaryny ýokary temperatura çenli gyzdyryp arassalady, kosmos şöhleleriniň bölejikleriniň hereketini çaltlandyrdy we rentgen şöhlesiniň täsirinde şöhlelenýän buludy emele getirdi” – diýip, edara belleýär.
Alymlar tarapyndan IXPE-niň kömegi bilen ulanmagy meýilleşdirilýän esasy gözleg usuly polýarizasiýadyr. Bu kosmosdaky hereketi boýunça rentgen şöhleleriniň ugruna syn etmegiň bir usulydyr. Ýagtylygyň polýarizasiýasy ýagtylygyň nireden gelendigine düşünmäge kömek edýär. Şeýle-de, barlaghananyň gurallary energiýany, giňişlikdäki nokada ýetmegiň wagtyny we kosmos obýektleri tarapyndan goýberilýän rentgen şöhleleriniň ýerleşýän ýerini ölçeýär.
1999-njy ýylda Kassiopeýa A astronomlar tarapyndan öwrenilipdi, şonda Chandra kosmiki rentgen obserwatoriýasy taryhda ilkinji gezek täze galyndynyň ortasynda gara deşik ýa-da neýtron ýyldyz bolup biljek obýektiň bardygyny anyklady.
NASA-nyň habaryna görä, IXPE missiýasynyň wezipesi rentgen şöhleleriniň çeşmelerini yzarlamakdan ybarat. Alnan maglumatlar astronomlara neýtron ýyldyzlaryň, gara deşikleriň, kwazarlaryň, pulsarlaryň we beýleki astronomik jisimleriň tebigatyna gowy düşünmäge mümkinçilik berýär. Missiýa işjeň galaktika ýadrolaryny hem öwrener.
Agramy 320 kg bolan kosmos obýektinde polýarizirlenen rentgen şöhlelenmelerini ölçemek üçin üç teleskop oturdyldy. Ol uçurylandan 33 minut soň 600 km belentlikdäki ekwatorial orbita çykaryldy.
Hemranyň hyzmat ediş möhleti iki ýyl. NASA tarapyndan Italiýanyň kosmos agentligi (ASI) bilen bilelikde amala aşyrylýan taslamanyň bahasy 188 mln dollar bilen bahalandyrylýar.