NASA-nyň astrofiziki barlaghanasy ilkinji ylmy maglumatlary Ýere iberdi

  • 20.02.2022 13:00
  • 6.5k+

Geçen ýylyň dekabr aýynda orbita uçurylan NASA-nyň kiçi astrofiziki barlaghanasy Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE) ilkinji gözleg maglumatlaryny Ýere iberdi diýip, ABŞ-nyň kosmos edarasy habar berdi.

“2021-nji ýylyň 9-njy dekabrynda uçurylan Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE) bir aý dowam eden ulanylyşa girizme prosesinden soň ilkinji suratlary iberdi” – diýlip, habarda aýdylýar.

Häzirki wagtda obserwatoriýanyň ähli gurallarynyň kadaly işleýändigi bellenilýär.

“IXPE ilkibaşda özüniň rentgen görejini 17-nji asyrda ýarylan ýyldyzyň galyndylaryndan emele gelen obýekt Kassiopeýa A gönükdirdi. Partlama tolkuny töweregindäki gaz bulutlaryny ýokary temperatura çenli gyzdyryp arassalady, kosmos şöhleleriniň bölejikleriniň hereketini çaltlandyrdy we rentgen şöhlesiniň täsirinde şöhlelenýän buludy emele getirdi” – diýip, edara belleýär. 

Alymlar tarapyndan IXPE-niň kömegi bilen ulanmagy meýilleşdirilýän esasy gözleg usuly polýarizasiýadyr. Bu kosmosdaky hereketi boýunça rentgen şöhleleriniň ugruna syn etmegiň bir usulydyr. Ýagtylygyň polýarizasiýasy ýagtylygyň nireden gelendigine düşünmäge kömek edýär. Şeýle-de, barlaghananyň gurallary energiýany, giňişlikdäki nokada ýetmegiň wagtyny we kosmos obýektleri tarapyndan goýberilýän rentgen şöhleleriniň ýerleşýän ýerini ölçeýär.

1999-njy ýylda Kassiopeýa A astronomlar tarapyndan öwrenilipdi, şonda Chandra kosmiki rentgen obserwatoriýasy taryhda ilkinji gezek täze galyndynyň ortasynda gara deşik ýa-da neýtron ýyldyz bolup biljek obýektiň bardygyny anyklady.

NASA-nyň habaryna görä, IXPE missiýasynyň wezipesi rentgen şöhleleriniň çeşmelerini yzarlamakdan ybarat. Alnan maglumatlar astronomlara neýtron ýyldyzlaryň, gara deşikleriň, kwazarlaryň, pulsarlaryň we beýleki astronomik jisimleriň tebigatyna gowy düşünmäge mümkinçilik berýär. Missiýa işjeň galaktika ýadrolaryny hem öwrener.

Agramy 320 kg bolan kosmos obýektinde polýarizirlenen rentgen şöhlelenmelerini ölçemek üçin üç teleskop oturdyldy. Ol uçurylandan 33 minut soň 600 km belentlikdäki ekwatorial orbita çykaryldy.

Hemranyň hyzmat ediş möhleti iki ýyl. NASA tarapyndan Italiýanyň kosmos agentligi (ASI) bilen bilelikde amala aşyrylýan taslamanyň bahasy 188 mln dollar bilen bahalandyrylýar. 


03.07.2025 18:24
2.8k+

“Habbl” teleskopy Sowur ýyldyzlar toplumynda mawy öwüsýän dumanlygy surata düşürdi

Astronomlar “Habble” kosmos teleskopyny ulanmak bilen, Sowur ýyldyzlar toplumynda Ýerden takmynan 480 ýagtylyk ýyly uzaklykda ýerleşýän yzyna serpikdiriji şöhleli GN 04.32.8 dumanlygyny surata aldylar. DG 41 diýlip hem atlandyrylýan bu ýyldyzlar topary molekulýar buludyň düzümindedir...

02.07.2025 14:10
2.2k+

Netflix NASA-nyň raketalarynyň uçuşyny we beýleki kosmos missiýalaryny ýaýlyma berer

Netflix akym hyzmaty NASA bilen hyzmatdaşlykda raketalaryň uçuşyny, astronawtlaryň açyk kosmosa çykyşyny we beýleki kosmos bilen bagly wakalary göni ýaýlymda görkezip başlar. Bu barada platformanyň sosial ulgamlarynda habar berilýär...

28.06.2025 12:42
8.8k+

Aý raketasy üçin döredilen täze gaty ýangyçly tizlendiriji synag wagty partlady

26-njy iýunda Northrop Grumman kompaniýasynyň ABŞ-nyň Ýuta ştatyndaky synag meýdançasynda «Artemis IX» Aý missiýasy üçin niýetlenen SLS raketasynyň täze gaty ýangyçly tizlendirijisiniň synagy geçirildi. Işe girizilmeginden iki minut hem geçmänkä we otlaýyş prosesiniň tamamlanmagyna on sekunt galanda, enjamyň soplosy döwlüp, ýangyn döredi...

22.06.2025 18:05
3.5k+

NASA «Resilience» enjamynyň Aýa baryp urulmagynyň netijelerini görkezdi

11-nji iýunda NASA-nyň Aýyň orbitasyndaky Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO) atly enjamy Sowuk deňiz (Mare Frigoris) sebitini surata düşürdi. Bu ýere 5-nji iýunda ispace Mission 2 SMBC x HAKUTO-R Venture Moon atly («Resilience») Aý moduly baryp urlupdy...