Superkompýuter COVID-19-y ýürek-damar keseli diýip hasaplady

  • 09.09.2020 23:35
  • 14k+

2018-nji ýylda ABŞ-nyň Oak-Rij milli barlaghanasynda işe girizilen Summit superkompýuteri täze görnüşli koronawirus ýokanjynyň ýiti respirator ýokançlaryna däl-de, ýürek-damar kesellerine degişlidigini kesgitledi. Bu barada 360tv.ru habar berýär.

“eLife” neşiriniň maglumatlary boýunça, hasaplaýjy kuwwatlylygy boýunça dünýäde ikinji ýerde durýan kompýuter bir hepdäniň içinde SARS-CoV-2-niň 17 müň nusgasyndan 40 müň genom baradaky maglumatlary gaýtadan işledi. Ol 2,5 milliard töweregi kombinasiýany hasaplady, alnan maglumatlary alymlar gaýtadan seljerdiler.
Olar koronawirusyň ýaýramagynda “bradikinin tupany” esasy roly oýnaýar diýen çaklamany öňe sürdüler. Şonuň üçin COVID-19-yň ýürek-damar ulgamlarynyň keseli bolmagy ähtimal. Keseli bejermek üçin organizmde bradikinin artykmaçlyk eden ýagdaýynda ulanylýan serişdelerden peýdalanmaly. Olar diýseň ýönekeý we giňden ýaýran.
Häzir ýokançdan ýüze çykýan kynçylyklaryň esasy sebäbi hasaplanýan sitokain tupany başga bir tupana – bradikinin tupanyna sebäp bolýar.
Bradikinin damarlaryň we olaryň diwarlarynyň geçirijiliginiň giňemegine getirýär. Koronawirus organizme düşenden soň, bu maddany öndürmek bilen adaty şertlerde muny ýerine ýetirmedik öýjükler meşgullanyp başlaýar.

“Netijede, gan aýlanyş damarlary gurşap alýan dokumalara suwuklygy has köp geçirip başlaýarlar, şonuň netijesinde ol öýkende üýşýär” – diýip, alymlar belleýärler.

Bir wagtda gialuron kislotalarynyň hem işläp çykyşy ýokarlanýar. Ol öýkendäki suwuklygyň alweollaryň öňüni böwetleýän we ölüme getirýän žele öwrülmegini güýçlendirýär.

düýn 15:43
1.5k+

ABŞ-ly alymlar robotlara gutynyň içindäki predmetleri görmegi öwretdiler

Massaçusets Tehnologiýa institutynyň (MIT) alymlary ammar robotlaryna karton gutularyň, plastmassa gaplaryň içinde ýa-da ýuka diwarlaryň aňyrsyndaky predmetleri ýokary takyklykda kesgitlemäge mümkinçilik berýän mmNorm tehnologiýasyny döretdiler...

05.07.2025 19:13
3.6k+

Pikiriň güýji bilen dolandyrylyp bilinýän robot protez gol döredildi

Alymlar operasiýa edilmezden ýa-da gymmat enjamlary ulanmazdan pikiriň güýji  bilen dolandyrylyp bilinýän robot goly döretdiler. Täze inwaziw däl “beýni-kompýuter” interfeýsi elektrodly şlem bilen işleýär we bedene oturdylmagyny talap etmeýär...

29.06.2025 12:54
4.1k+

Singapurly alymlar "derleýän" boýag döretdiler. Ol salkyn howany saklap galýar

Singapurly alymlar yssy we çygly howa şertlerinde kondisioner üçin energiýa sarp edilişini ep-esli azaldyp bilýän innowasion ak reňkli boýag döretdiler diýip, New Atlas neşiri ýazýar. Täze boýag "derleýär" – ýagny, nemi özünde saklap, gyzanda ony buglandyrýar...

26.06.2025 17:39
5.7k+

Barlaglara görä, emeli aňlar ýalan sözlemäge we manipulýasiýa etmäge hem ukyply

Uly dil modellerini (LLM) döredijiler heniz hem emeli aňyň jogaby nädip döredýändigine doly düşünmeýärler diýip, täze barlaglara salgylanýan Financial Times ýazýar. Anthropic, Google, OpenAI we xAI laboratoriýalarynda jogaplar döredilende AI-niň pikirleniş ädimini yzarlamaga mümkinçilik berýän “pikirler zynjyry” usuly ulanylýar...