Biologlar bakteriýalaryň antibiotiklere garşy nädip durnuklylyk gazanýandygyny öwrendiler

  • 28.01.2025 13:35
  • 4.2k+

Alymlar bakteriýalaryň antibiotiklere garşy nädip durnuklylyk gazanýandygyny öwrenmekde möhüm ädim ätdiler. Bu açyş zyýanly mikroorganizmleriň bu görnüşdäki dermanlara garşy duýgurlygyny gaýtadan dikeltmäge we täze dermanlaryň döredilmeginiň öňüni açmaga mümkinçilik berer. Geçirilen barlaglaryň netijeleri, Nature Microbiology žurnalynda çap edildi.

Bakteriýalaryň antibiotiklere garşy durnuklylygy lukmançylykda iň möhüm meseleleriň biridir. Antibakterial serişdeleriň nädogry ýa-da aşa köp ulanylmagy, häzirki wagtda inçekesel, pnewmoniýa, gonoreýa we gan zäherlenmesi ýaly keselleri bejermegi kynlaşdyrdy (kähalatlarda mümkin däl hala getirdi). Eger-de ýagdaý üýtgemese, birnäçe ýokanç keseller we ownuk şikesler gaýtadan ölüm howpuny döredip bilerler.
Bakteriýalaryň antibiotiklerden goranmak üçin ulanýan köp sanly mehanizmleriniň arasynda plazmidler aýratyn ähmiýete eýe bolup durýar. Plazmidler – bakteriýanyň öýjüginiň içinde garaşsyz «ýaşap» bilýän, antibiotiklere garşy durnuklylyk genlerini göterýän «goşmaça» tegelek DNK molekulalarydyr. Olaryň öwrenilmegi, alymlara durnuklylyk genlerini «öçürmek» ýa-da ýok etmek üçin strategiýalary işläp düzmäge kömek edýär.
Ýakyn wagtda Beýik Britaniýada ýerleşýän Jon Innes Merkezinden Tomas Makliniň ýolbaşçylygyndaky halkara barlagçylar topary, antibiotiklere garşy durnuklylyk bilen bagly barlaglarda köplenç ulanylýan RK2 atly nusgalyk plazmidi öwrendiler. Alymlar bu barlagda esasan KorB atly beloga üns beripdirler. Sebäbi eger bu belok bolmasa, plazmidler bakteriýanyň içinde saklanyp bilmeýär. Öň bu belogyň genleri düzgünleşdirýändigi anyklanylsa-da, onuň işleýiş mehanizmi anyk belli däldi.
Häzirki zaman mikroskopiýa we rentgen-gurluşly seljerme usullary arkaly alymlar, KorB belogynyň KorA belogy bilen ýakyn gatnaşykda bolup täsirleşýändigini we olaryň bilelikde «gysgyç» we «gulp» ýaly işleşýändiklerini ýüze çykarypdyrlar: KorB plazmidi bakteriýanyň DNK-synyň üstünde hereket edýär, KorA bolsa zerur pursatda (we belli ýerlerde) KorB-ni «gulplaýar».
Netijede, plazmidde ýerleşýän genler uzakdan blokirlenýär. Bu bolsa, plazmidiň bakteriýanyň şertlerini öz islegine görä «sazlamagyna» we özüni goramagyna mümkinçilik berýär. Şeýlelikde, bakteriýanyň antibiotiklere garşy umumy durnuklylyk derejesi ýokarlanýar.


09.02.2025 21:27
8.4k+

Älemdäki «iň uly jisim» tapyldy: ululygy 1,3 mlrd ýagtylyk ýylyna deň

Alymlar älemdäki «iň uly düzüm» hasaplanýan gurluşy ýüze çykardylar. Bu gurluşa «Kipu» diýlip at berildi. Onuň ululygy 400 megaparsege (1,3 milliard ýagtylyk ýylyna), massasy bolsa 200 kwadrillion Gün massasyna...

09.02.2025 01:24
3.6k+

Saturnyň hemrasy Enseladda ummanlar kosmos enjamlaryndan ýaşaýyş alamatlaryny gizleýär

Beýleki planetalarda ýa-da asman jisimlerinde buzuň astyndaky ummanlarda ýaşaýşy gözlemek pikir edilenden has kyn bolup biler. Enselad boýunça geçirilen gözlegler, onuň ummanyndaky fiziki prosesleriň biologiki...

09.02.2025 01:13
5.8k+

Alymlar EKO arkaly dünýäde ilkinji gezek kenguruwyň embrionyny döretdiler

Awstraliýaly hünärmenler dünýäde ilkinji gezek «synag çüýşesinde» kenguruwyň embrionyny döretdiler. Barlagçylaryň aýtmagyna görä, bu üstünlik koala, tasmaniýa "arwahy" we demirgazyk ýüňli wombaty ýaly ýitip gitmek...

08.02.2025 12:38
5k+

Pompeýlerde b.e. 79-njy ýylyndaky wulkan atylmasyndan gaçan adamlaryň yzlary tapyldy

Italiýada iki müň ýyl ozal biziň eýýamymyzyň 79-njy ýylynda bolup geçen Wezuwiý wulkanynyň weýrançylykly atylmasyndan gutulmaga synanyşan adamlaryň we haýwanlaryň yzlary tapyldy. Açyş Pompeýden 13 km uzaklykda...