D witaminini ýeterlik derejede kabul etmek bilen adamlar näme gazanýar?

  • 08.05.2023 17:03
  • 25k+

Bilermenler D witamininiň ýetmezçiliginiň durmuş-ykdysady we lukmançylyk ulgamlaryna oňaýsyz täsir edýändigini belleýärler. Bu witaminiň ýetmezçiligine getirýän sebäpleriň arasynda adamyň jyns, ýaş aýratynlyklary, ýaşaýan sebitiniň toprak-howa şertleri, iýýän iýmitleri, artykmaç agramynyň bolmagy ýaly özboluşly görkezijilere aýratyn üns berilýär.

3 — 5 ýaşly çagalarda witamin ýetmezçiligi has köp ýüze çykýar. Körpejäniň ýygy-ýygydan sowuklamagy, dümewlemegi-de witamin ýetmezçiligi sebäplidir. Dyrnaklaryň, saçyň, deriniň ýagdaýyna üns bermek zerur. Çünki olara gan akymy bilen arassa kislorod we iýmitlendiriji maddalar iň soňky nobatda barýar. Witamin ýetmezçiligi sebäpli çaganyň dyrnaklary gat-gat bolup ösýär, sähel degseň döwülýär. Witamin ýetmezçiligi has ötüşende, çagany süňňi gowşaklyk, gaharjaňlyk, burun boşlugyndan ganyň akmagy, diş etleriniň sowuklamagy ýaly oňaýsyz netijelere alyp barýar. Ýetginjeklerde D witamininiň ýetmezçiligi rahitli gyşarmalara, fiziki we aň ösüşiniň haýallamagyna, ýokançlara duýgurlygyň ýokarlanmagyna, bogunlarda agyrynyň peýda bolmagyna, autoimmun we ýürek-damar keselleriniň ýitileşmegine sebäp bolup bilýär. Uly adamlarda bu witaminiň azlyk etmegi önelgesizlige, endokrin ulgamynyň näsazlyklaryna eltip bilýär. Aýallarda semizlik we reproduktiw häsiýetli kada bozulmalaryna alyp barýar. Şeýle näsaglarda, köplenç, gaharjaňlyk, aşa derlemek, osteoporoz, çalt ýadamak, dişleriň minerallaşmasynyň pese düşmegi, merkezi degna ulgamynyň bozulmalary, süňklerde we myşsalarda agyrynyň peýda bolmagy, ýygy-ýygydan sowuklama, demgysma, inçekesel ýaly ýagdaýlar bellenilýär. Erkek kişilerde D witamininiň ýetmezçiligi zäherli maddalaryň artykmaç ýag görnüşinde çökmegine, myşsalaryň gowşamagyna, bogun agyrylaryna, ganda glýukozanyň ýokarlanmagyna, reproduktiw kada bozulmalaryna alyp barýar. Ýaşy 60-dan geçen adamlarda onuň ýetmezçiligi skelet ulgamynyň gowşamagyna, süňkleriň ýumşamagyna getirýär. Gartaşan adamlarda ýykylmak hem süňk şikeslenmelerine sezewar bolmak howpy artýar, böwrekleriň peşewi bölüp çykarmak ukyby peselýär.
Witamin ýetmezçiliginiň ilkinji, iň netijeli dermany arassa howadyr. Säher turup, guşluk bolýança çagany ýyly geýindirip ýa-da gundap, arassa howada gezelenç etdirmek, ir ertir bilen (gyş aýlarynda sagat 11:00-a çenli, tomsuna 9:00-a çenli) açyk howada pyýada ýöremek we dürli maşklary ýerine ýetirmek oňat netije berýär. Çagalar üçin arassa howada dürli gyzykly oýunlary guramaly, mümkinçilik bolsa, okuw sapaklaryny-da daşarda, oýun görnüşinde geçirmek peýdalydyr. Elbetde, lukman bilen maslahatlaşyp, dogry saýlanyp alnan poliwitaminler hem netijeli täsir edýär. Aslynda, D witamininiň özi biologik taýdan işjeň däldir, ol bagyrda hem böwreklerde metabolik derejede özgerdilenden soňra, özüniň biologik netijeliligine eýe bolýar. D witamini toparyna D1, D2, D3, D4, D5, D6 witaminleri degişlidir. Biz gündelik iýmit bilen bu witaminiň bedene zerur bolan möçberiniň bary-ýogy 10 — 20 göterimini alyp bilýäris, galanyny diňe arassa howadan, Gün şöhlesinden alyp bolýar. Adamyň süňk-daýanç synasynyň berkligi hem sagdynlygy köp babatda D witaminine baglydyr. Munuň üçin köp möçberde kalsiý talap edilýär. Kalsiý süýt önümlerinde, ilkinji nobatda, dorogda we çig gaýmakda, hozda, künji dänelerinde, günebakar çigidinde, ýarmalarda, balykda, çörekde, kömelekde, balyk işbilinde, peýnirde köp mukdarda saklanýar.


29.10.2025 10:48
1.5k+

Russiýada B gepatitini çalt anyklaýan dünýäde ilkinji ýokary duýgur test döredildi

Russiýada ilkinji gezek duýgurlygy boýunça PZR bilen deňeşdirip bolýan B gepatitini anyklaýan çalt test resmi taýdan hasaba alyndy. Bu barada Rospotrebnadzor (RF) habar berdi. Bu synag Rospotrebnadzoryň Merkezi epidemiologiýa ylmy-barlag institutynyň alymlary tarapyndan LAMP (Loop mediated isothermal amplification) tehnologiýasy esasynda işlendi...

29.10.2025 09:41
5.9k+

Rak keselini bejermegiň täze usuly ýarym sagatda rak öýjükleriniň 92%-ni ýok etdi

Rak häzirki wagtda dünýäde ölüme sebäp bolýan keselleriň arasynda ikinji ýerde durýar. Şonuň üçin alymlar has netijeli we howpsuz bejergi usullaryny gözlemegini dowam etdirýärler. Tehas uniwersitetiniň (Ostin) we Portu uniwersitetiniň alymlary täze tehnologiýany işläp düzdüler...

28.10.2025 10:35
3.1k+

Täze göz implanty görüş ukybyny ýitiren adamlara gaýtadan görmäge kömek etdi

Alymlar kiçi bir göz implantyny ulanyp, ýaş makulýar degenerasiýasy (ÝMD) sebäpli görüş ukybyny ýitiren adamlaryň görşüni dikeltdiler. Enjamyň ölçegi 2×2 mm we galyňlygy 30 mikrometr bolup, operatiw ýol bilen gözüň torly perdesiniň astyna ýerleşdirilýär we ýitirilýän ýagtylyk duýgur öýjükleriniň ornuny tutýar...

28.10.2025 10:25
4.4k+

Gök çaý semizlik we süýjüli diabet bilen göreşmäge kömek edýär — ylmy barlag

Gök çaý artykmaç agram we süýji keseli (diýabet) bilen göreşmekde peýdaly bolup biler. Braziliýanyň «Kruzeýru-du-Sul» uniwersitetinden professor Rozmari Ottonyň ýolbaşçylygyndaky halkara alymlar topary şeýle netijä geldi...