Gurap barýan derýalary ähli klimat guşaklyklaryndan we ähli yklymlardan, Gimalaý daglaryndaky garly çeşmelerden hem-de Saharadaky suwlardan başlap, Hindi subkontinentindäki ini 500 metre deň bolan derýalara çenli tapmak bolýar diýip, Monrealdaky Makgill uniwersitetiniň hünärmenleri belleýärler. Gözegçileriň sözlerine görä, Ýer ýüzüniň köp sanly derýadyr çeşmeleriniň 51-den 60 göterimine çenlisi wagtyň geçmegi bilen akmagyny bes edýärler ýa-da ýylyň belli bir wagtynda guraýarlar. Alymlaryň bu baradaky garaýyşlaryny hi-tech.mail.ru saýty paýlaşdy.
Wagtlaýyn derýalar, esasan, ýagyş-ýagmyrdan bugarmak hadysasy has köp duşýan gurak sebitlerde duş gelýär. Ýöne olar tropik klimatda-da, hatda käwagtlar derýalaryň doňýan ýeri bolan Arktikada-da bar.
Alymlar ýok bolup barýan derýalaryň ilkinji özboluşly kartasyny döretdiler. Olar bu kartanyň derýalaryň akymynda ýüze çykýan üýtgeşmelere, şeýle-de derýadyr çeşmeleriň planetamyzyň biologik köpdürlüligini saklamaga näderejede ýardam berýändigine gözegçilik etmäge mümkinçilik berjekdigine ynanýarlar.
Hatda dünýäniň iň uzyn derýasy bolan Niliň hem belli bir wagtdan bäri akmasyny bes eden bölekleri bar. Alymlar bu ýagdaýyň howanyň üýtgemegi bilen baglanyşyklydygyny, geljekde onuň has-da ýaramazlaşjakdygyny aýdýarlar. Olaryň sözlerine görä, dowamly ýagdaýda howanyň ählumumy üýtgemegini we ýerleriň ulanylyşyny göz öňünde tutsak, ýakyn onýyllykda ählumumy derýa toparlarynyň has köp bölegi möwsümleýin akymyny bes eder. Şeýle üýtgeşmeler diňe bir derýalarda däl, eýsem, köllerde hem duş gelýär.
