Çingiz hanyň ýogalmagyna gadymy gyrgyn keseliniň sebäp bolan bolmagy mümkin

  • 01.03.2021 22:19
  • 25k+

Mongol imperiýasynyň ilkinji beýik hany Çingiz hanyň gadymy keselden aradan çykan bolmagy mümkin. Bu nazaryýeti awstraliýaly we italiýaly alymlaryň bilelikdäki topary öňe sürdi. Barlagyň teksti ýaňy-ýakynda "International Journal of Infectious Diseases" žurnalynda çap edildi diýip, sm.news habar berdi.

Barlagçylar maglumat almak üçin Hytaýyň Ming neberesiniň döwründe döredilen "Ýuanyň taryhy" atly taryhy tekste ýüz tutdular. Tekstde Çingiz hanyň 1227-nji ýylyň 18-25-nji awgustynda özüni gaty erbet duýandygy aýdylýar. Onuň temperaturasy ep-esli ýokarlanypdyr we bir hepde bäri peselmeýän gyzzyrma döräpdir. Şondan sekiz gün soň beýik han aradan çykypdyr.
Alymlar ozal Çingiz hanyň aradan çykmagynyň sebäbiniň garyn garahassalygynyň bolup biljekdigi baradaky dürli teoriýalary öňe sürýärdiler. Şeýle-de bolsa, awstraliýaly we italiýaly barlagçylaryň anyklaýşy ýaly, Mongol imperiýasynyň beýik esaslandyryjysynyň ölüminiň hakyky sebäbi taryhy üýtgeden kesel - gyrgyn bolup biler.
Çingiz han şol döwür üçin gaty uzak ýaşap, 65 ýaşynda aradan çykypdyr. Onuň jaýlanan ýerini arheologlar şu wagta çenli tapyp bilmediler.

18.07.2025 23:58
8.7k+

Lawa derýalary we iki kilometrlik jaýryklar: Islandiýada uly wulkan atylmasy bolup geçdi

16-njy iýulda Islandiýanyň günorta-günbataryndaky Reýkýanes ýarym adasynda Sundhnukur wulkany atyldy. Bu ýarym adada ozal 800 ýyllap ýatan wulkanlaryň 2021-nji ýyldan bäri 12-nji atylyşy boldy.  Ýokaryk böwsülip çykan lawa uly jaýrygy emele getirip, üç inedördül kilometrden gowrak ýere akdy...

16.07.2025 12:42
7.7k+

Ýaponiýanyň Tokara adalarynda 3 hepdäniň içinde 2000-den gowrak ýertitremesi bolup geçdi

Ýaponiýanyň uzakdaky Tokara adalarynda soňky üç hepdäniň dowamynda 2000-den gowrak ýertitremeleri bolup geçdi. Käbir ýer yranmalarynyň magnitudasy 5 baldan geçdi. Bu barada Ýaponiýanyň Meteorologiýa guramasy habar berdi...

16.07.2025 12:01
17k+

Ägirt uly aýsberg Grenlandiýanyň obasyna golaý ýüzüp bardy. Ol ýaşaýjylara howp salýar

Grenlandiýanyň günbatar kenaryndaky Innaarsuit obasynyň ýaşaýjylary ägirt uly aýsberg sebäpli ewakuasiýa edildi. Buz iki bölege bölündi we häzir balyk zawodyndan hem azyk dükanyndan birnäçe metr uzaklykda obanyň üstüne abanýar diýip, Bild ýazýar...

14.07.2025 16:50
3.5k+

“Jeýms Uebb” “Kosmos baýguşynyň” şekilini surata aldy

“Jeýms Uebb” kosmos teleskopy haýran galdyryjy wakanyň - iki sany halka şekilli galaktikanyň çaknyşygynyň şekilini düşürdi. Bu takmynan 38 million ýyl ozal, Ýerden milliardlarça ýagtylyk ýyly uzaklykda bolup geçdi...