Awtoulagyň klimatik şertleriniň ony dolandyrmaklyga täsiri

Awtoulagyň içindäki klimatik şertler sürüjiniň özüni duýujylygyna we umumy ýol hereketiniň howpsuzlygyna gönümel täsirini ýetirýär. Bu şertler daşardaky howanyň temperaturasy we howa çalşygynyň derejesi bilen kesgitlenilýär.
Daşky howanyň temperaturasy ýokary ýa-da pes bolanda awtoulagyň sowadyş-ýyladyş ulgamynyň we howa çalşygynyň esasy wezipesi sürüjiler hem-de ýolagçylar üçin amatly şertleri döretmek bolup durýar. Mysal üçin, tomus paslynda Gün şöhleleriniň intensiw saçylan wagty awtoulagyň içindäki gyzan howa diňe daşky howa bilen çalşyrylyp bilner. Awtoulagyň içindäki penjireleriň açylmagy bolsa, parran geçýän şemala, bu şemalyň ýokary şuwwuldysyna, işlenilen gazlaryň, tozanyň we tozgajyklaryň awloulagyň içine düşmegine getirýär. Diýmek, howanyň çyglylygy ýokarlanan wagty awtoulagyň içindäki ýaramaz şertler birnäçe esse ýokarlanýar.
Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy tarapyndan geçirilen barlaglaryň netijesinde, adam bedenine ýaramaz täsirleriň düşmegi bilen onuň ünsüniň gönükdiriliş derejesi we reaksiýasynyň tizligi düýpli peselýär. Tomsuň yssy howasy hem bu ýaramaz täsirleriň biri bolup duryar.
Awtoulag sürüjisi üçin ýaramly temperatura 20-22°C-a çenli aralygynda saýlanylsa gowy bolar. Bu bolsa klimatik täsiriň A zonasyna laýyk gelýär. Daşky howanyň temperaturasy bilen deňeşdirilende, awtoulagyň Gün şöhleleri bilen intensiw saçylmagy netijesinde awtoulagyň içindäki temperaturanyň (husasan-da, kellesiniň deňinde) 15°C ýokary galmagy mümkin.
Bu ýerde yssy howanyň howpludygyny bellemek gerek:
- bedeniň temperaturasy ýokarlanýar, ýürek urgusy çaltlanýar,
- adam öňküsinden köp derleýär;
- adamyň beýnisi kislorody gaty az mukdarda kabul edýär.
Bularyň hemmesini klimatik täsiriň B zonasynda görüp bolýar. C zonasy barada aýdanymyzda, bu zonada adamyň üstüne köp agram düşýär. Şol sebäpden ýol lukmançylygy ugurda işleýän lukmanlar bu haly «klimatik dartgynlylyk» diýip atlandyrýarlar.
Geçirilen barlaglaryň netijesinde temperaturanyň 25-35°C ýokarlanmagy bilen adamyň takyk bir ýagdaýy dogry bahalandyrmaga we dogry karara gelmäge bolan ukybyny 20% peseldýändigi anyklanyldy.
Agzalan ýüklenmeleri we ýaramaz täsirleri azaltmak ýa-da düýbünden aradan aýyrmak maksady bilen awtoulagyň içinde howany arassalaýan, guradýan we amatly temperaturany döredýän klimatik enjamlary gurnamak hökmanydyr. Bu enjamlaryň kömegi bilen daşky howanyň ýokary temperaturasyna garamazdan, awtoulagyň içindäki howasyny has-da peseldip bolýar. Bu ýerde howanyň çyglylygynyň peselmegi hem möhüm orna eýedir. Howanyň arassalanmagynyň özi awtoulag sürüjisini we ýolagçylary howanyň düzümindäki dürli görnüşli garymlylara bolan allergik reaksiýalardan goraýar.
Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzda ýol hereketiniň düzgünlerini halkymyzyň arasynda giňişleýin düşündirmek barada uly işler alnyp barylýar. Ýol hereketiniň düzgünlerini doly we dogry berjaý etmegiň we ýokarda bellenilişi ýaly, awtoulaglarda gurnalan klimatik enjamlaryny ulanmagyň özi ýol hereketiniň howpsuzlygynyň wajyp bölegi holup durýar.
Ýol hereketiniň howpsuzlygyny üpjün etmekde Türkmenistanda giň gerimli işler alnyp barylýar. Ýurdumyzyň orta we ýokary okuw mekdeplerinde okuwçylara we talyplara ýol hereketiniň düzgünleri öwredilýar. Her ýyl döwlet derejesinde «Ýol hereketiniň howpsuzlygy — ömrümiziň rahatlygy» atly biraýlyk giňden bellenilip geçilýär.