«Akylly şäheriň» artykmaçlyklary

  • 06.06.2021 20:05
  • 16k+

Yl­myň we teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň gün­sa­ýyn kä­mil­leş­ýän zama­na­syn­da «akyl­ly şä­her» kon­sep­si­ýa­sy bü­tin dün­ýä­de ulu­ly-ki­çi­li şä­her­le­riň ýüz­ler­çe­si ta­ra­pyn­dan dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. «Akyl­ly şä­her» dü­şün­je­si dür­li çeş­me­ler­de dür­lü­çe kes­git­le­nil­ýär. My­sal üçin, Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gin­de bu dü­şün­je bi­len mag­lu­mat-ara­gat­na­şyk se­riş­de­le­ri­niň hasa­by­na jem­gy­ýet­çi­lik me­se­le­le­ri­ni çöz­mä­ge gö­nük­di­ri­len işi ama­la aşyr­ýan şä­her­ler göz öňün­de tu­tul­ýar. Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­syn­da bol­sa bu dü­şün­je ar­ka­ly daş­ky gur­şa­wyň we ýa­şaý­jy­la­ryň bäh­bi­di­ne top­lum­la­ýyn çöz­güt­le­ri or­naşdyr­ýan «in­no­wa­sion şä­her­ler» aň­la­dyl­ýar. Kä­bir ta­pa­wut­la­ra ga­ra­maz­dan, «akyl­ly şä­her» konsep­si­ýa­sy­nyň esa­sy ala­mat­la­ry hök­mün­de dur­nuk­ly­lyk we eko­lo­gi­ýa aras­sa­çy­ly­gy, do­lan­dy­ry­şa tu­tuş jem­gy­ýe­tiň iş­jeň gat­naş­ma­gy, mag­lu­mat­la­ryň ne­ti­je­li peý­da­la­nyl­ma­gy, hyz­mat­la­ryň hi­li­ni we dur­muş de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga ym­ty­lyş gör­ke­zil­ýär. Diý­mek, «akyl­ly şä­he­ri» jem­gy­ýe­tiň bäh­bi­di üçin saz­la­şyk­ly iş­le­ýän bir bi­te­wi jan­ly be­de­ne meň­ze­dip bo­lar. Şeý­le şä­her­de or­naş­dy­ryl­ýan san­ly tehno­lo­gi­ýa­lar ýa­şaý­jy­la­ryň dur­mu­şy­ny äh­li de­re­je­de go­wulan­dyr­ma­ga ýar­dam ed­ýär.

«Akyl­ly şä­her» — san­ly tehno­lo­gi­ýa­la­ryň kö­me­gi bi­len se­riş­de­le­ri ýer­lik­li we tyg­şyt­ly peý­da­lan­ýan aýaw­ly şä­her. «Akyl­ly şä­he­riň» hyz­mat­la­ry çyl­şy­rym­ly we­zi­pe­le­ri ýe­ňil­leş­dir­ýär. Me­se­lem, san­ly döw­let hyz­mat­la­ry­nyň işe gi­ri­zil­me­gi bi­len ra­ýat­la­ra sal­gyt­la­ry, je­ri­me­le­ri we gaý­ry tö­leg­le­ri tö­le­mek ýa-da luk­ma­nyň, hu­kuk­çy­nyň ka­bul edi­şi­ne ýa­zyl­mak üçin ýö­ri­te eda­ra­la­ra bar­mak ze­rurly­gy ara­dan aý­ryl­ýar. Bu iş­ler on­laýn gör­nüş­de ama­la aşy­ry­lyp bi­lin­ýär. Döw­let hyz­mat­la­ry, şä­he­riň ulag dü­züm­le­ri­ni do­landyr­mak, su­wuň we ener­gi­ýa­nyň ýer­lik­li peý­da­la­ny­ly­şy, sag­ly­gy go­ra­ýyş, in­no­wa­sion oba ho­ja­ly­gy we ga­lyn­dyla­ryň gaý­ta­dan iş­le­ni­li­şi hem «akyl­ly şä­her» teh­no­lo­giýa­la­ry­nyň kä­mil­leş­dir­ýän ugur­la­ry­nyň ha­ta­ry­na gir­ýär.
Türkmenistanyň Pre­zi­den­ti­ ýur­du­myz­da mag­lu­mat-aragat­na­şyk teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň esa­syn­da «akyl­ly şä­he­riň» ägirt uly tas­la­ma­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mä­ge aý­ra­tyn üns ber­ýär. Şol teh­no­lo­gi­ýa­lar dur­mu­şyň äh­li ugur­la­ry­na sanly ul­ga­my saz­la­şyk­ly bag­la­nyş­dy­rar. Mu­nuň özi bi­te­wi aň-paý­has ul­ga­my­nyň ýaý­baň­lan­dy­ryl­ma­gy­ny aň­lad­ýar. Bu ul­ga­ma ulag he­re­ke­tin­den baş­lap, eko­lo­gi­ýa çen­li uly möç­ber­dä­ki mag­lu­mat­lar jem­len­ýär. De­giş­li gul­luk­lar şol mag­lu­mat­la­ra eýe bol­mak bi­len, ener­gi­ýa­nyň paý­la­nyly­şy­ny kä­mil­leş­dir­mä­ge, zir-zi­bil­le­riň ýyg­na­nyl­ma­gy­ny ýe­ňil­leş­dir­mä­ge, ýol­lar­da bök­denç­lik­le­riň ara­dan aý­rylma­gy­na, hat­da ho­wa­nyň hi­li­niň go­wu­lan­dy­ryl­ma­gy­na müm­kin­çi­lik alar­lar.

Ýur­du­myz­da «akyl­ly» ul­gam­lar eý­ýäm Aş­ga­ba­dyň tä­ze ýa­şa­ýyş top­lum­la­ryn­da giň­den or­naş­dy­ryl­dy. Ahal we­la­ýa­ty­nyň gur­lu­şy­gy ýo­ka­ry dep­gin­de al­nyp ba­ryl­ýan tä­ze eda­ra ediş mer­ke­zi we paý­tag­ty­my­zyň de­mir­ga­zyk kün­je­gin­de düý­bi tu­tu­lan döw­re­bap ýa­şa­ýyş top­lu­my — «Aş­ga­bat-si­ti» ýa­ly tas­la­ma­lar eziz Di­ýa­ry­myz­da «akyl­ly şä­her» kon­sep­si­ýa­sy­na do­ly ky­bap gel­ýän il­kin­ji dü­zümler bo­lar. Şeý­le­lik­de, adam­la­ryň bäh­bi­di­ne hyz­mat ed­ýän in­no­wa­sion ul­gam­lar ýur­du­myz­da şä­her gur­lu­şy­gy­nyň dur­nuk­ly ös­me­gi üçin teh­no­lo­gik çe­me­leş­me­le­riň esa­syny eme­le ge­ti­rer.

09.07.2025 13:57
2.4k+

Implant ysmaz syçanlaryň hereketini dikeltmäge kömek etdi

Barlagçylar adamlarda we haýwanlarda oňurga ýiliginiň şikeslerini bejermegiň täsirli usulyny döretmäge bir ädim ýakynlaşdylar. Oklend uniwersitetiniň (Täze Zelandiýa) alymlary ysmaz alakalarda hereket funksiýalaryny dikeldýän minimal inwaziw tehnologiýany işläp düzdüler...

06.07.2025 15:43
2.4k+

ABŞ-ly alymlar robotlara gutynyň içindäki predmetleri görmegi öwretdiler

Massaçusets Tehnologiýa institutynyň (MIT) alymlary ammar robotlaryna karton gutularyň, plastmassa gaplaryň içinde ýa-da ýuka diwarlaryň aňyrsyndaky predmetleri ýokary takyklykda kesgitlemäge mümkinçilik berýän mmNorm tehnologiýasyny döretdiler...

05.07.2025 19:13
4.4k+

Pikiriň güýji bilen dolandyrylyp bilinýän robot protez gol döredildi

Alymlar operasiýa edilmezden ýa-da gymmat enjamlary ulanmazdan pikiriň güýji  bilen dolandyrylyp bilinýän robot goly döretdiler. Täze inwaziw däl “beýni-kompýuter” interfeýsi elektrodly şlem bilen işleýär we bedene oturdylmagyny talap etmeýär...

29.06.2025 12:54
4.2k+

Singapurly alymlar "derleýän" boýag döretdiler. Ol salkyn howany saklap galýar

Singapurly alymlar yssy we çygly howa şertlerinde kondisioner üçin energiýa sarp edilişini ep-esli azaldyp bilýän innowasion ak reňkli boýag döretdiler diýip, New Atlas neşiri ýazýar. Täze boýag "derleýär" – ýagny, nemi özünde saklap, gyzanda ony buglandyrýar...