Awstraliýaly we hytaýly alymlar Ýeriň mantiýasynyň iki uly domene: Afrika we Ýuwaş ummanyna bölünendigini anykladylar. “Nature Geoscience” žurnalynda çap edilen gözleg netijeleri bu hadysany Pangeýa we Rodiniýa ýaly gadymy superkontinentallaryň emele gelmegi we dargamagy bilen baglanyşdyrýar diýip, “Live Science” ýazýar.
Afrika domeni Aziýa, Awstraliýa, Ýewropa we Atlantika sebitini, Ýuwaş umman domeni bolsa Ýuwaş umman sebitlerini öz içine alýar. Gözlegçileriň pikiriçe, domenler geologiki işjeňlige täsir edýän Ýuwaş ummanynyň halkasy bilen bölünýär.
Afrika domeniniň aýratynlygy Ýuwaş ummanyňky bilen deňeşdirilende, elementleriň has köp izotopiki düzümi bilen tapawutlanýar. Bu superkontinentiň emele geliş siklini görkezýär. Açyşyň awtorlarynyň bellemegine görä, superkontinent Rodiniýa, takmynan, 1,2 milliard ýyl ozal döräp, takmynan, 750 million ýyl ozal hem dargapdyr. Ondan soň, takmynan, 335 million ýyl ozal dörän we 200 million ýyl mundan ozal ýok bolan superkontinent Pangeýa emele gelipdir.
Pangeýa bölünenden soň, mantiýanyň çuň gatlaklarynda dürli elementler we olaryň izotoplary saklandy. Olar subduksiýa prosesinde - bir litosfera plastinkasynyň beýlekisine süýşmegi bilen bu etapdan geçdiler.
Bu gözleg işleri mantiýanyň we planetanyň üstündäki özara täsirlere, şol sanda mantiýanyň çuň sebitlerinden gyzgyn mantiýa materialynyň köpelmegi bilen baglanyşykly superkontinentiň bölünmeginiň sebäplerine düşünmegimize ýardam edýär. Olara başgaça mantiýa "bölekleri" (owuntyklary) hem diýilýär.
Bu bilim mantiýada jemlenen gymmatly seýrek ýer elementlerini gözlemekde kömek edip biler diýip, gazeta.ru ýazýar.
